Shu davr ichida havzadagi mavjud sug‘oriladigan yerlarni suv bilan ta’minlanish darajasi keskin ortdi, qo‘shimcha 2,5 mln.ga yer o'zlashtirildi va unga Sirdaryo va Amudaryo deyarli hamma suv resurslari ishlatilib dengizga deyarli suv kelmay qoldi. Natijada. dengiz quriy boshladi. U baliqchilik xo‘jaligi hamda suv yo‘li sifatida o‘z mavqeyini yo‘qotdi. ekologik muvozanat izdan chiqdi, iqlim o‘zgara boshladi. Harorat qishda 1,5—2,5 darajagacha soviydi. yozda esa 1,5—2,5 darajagacha isiydi, o'simliklarni o‘sish (vegetatsiya) davri 10—15 kunga qisqaradi va h.k. Orol dengizining qurigan tubi aholini, hayvonot va o'simlik - Shu davr ichida havzadagi mavjud sug‘oriladigan yerlarni suv bilan ta’minlanish darajasi keskin ortdi, qo‘shimcha 2,5 mln.ga yer o'zlashtirildi va unga Sirdaryo va Amudaryo deyarli hamma suv resurslari ishlatilib dengizga deyarli suv kelmay qoldi. Natijada. dengiz quriy boshladi. U baliqchilik xo‘jaligi hamda suv yo‘li sifatida o‘z mavqeyini yo‘qotdi. ekologik muvozanat izdan chiqdi, iqlim o‘zgara boshladi. Harorat qishda 1,5—2,5 darajagacha soviydi. yozda esa 1,5—2,5 darajagacha isiydi, o'simliklarni o‘sish (vegetatsiya) davri 10—15 kunga qisqaradi va h.k. Orol dengizining qurigan tubi aholini, hayvonot va o'simlik
- dunyosining hamda havoni zaharlovchi tuz-chang zarrachalarga to'la maskanga aylandi. Shamol orqali ularni 500 km masofaga tarqalishi aniqlangan. Turli taxminiy hisoblarga ko‘ra Orol dengizida 10 mlrd. tonnadan ziyod bunday tuzlar zaxirasibo'lib, har yili uning 100—130 mln. tonnagachasini shamol havoga ko‘taradi.
Umuman olganda, Orol dengizi va boshqa ichki suv havzalarining tabiiy ekologik muvozanat tizimidagi o'rni haqida aniq tasavvur yo'q. Shuning uchun ham ayrim davlatlarning tabiat qonunlari va sinchiklab o'tkazilgan ilmiy tadqiqotlar natijalariga asoslanmagan tabiiy boyliklardan foydalanish siyosati yumshoq qilib aytganda jiddiy o‘ylanmagan bo‘ladi. Masalan, o'ta murakkabligini tasdiqlash maqsadida professor A.A. Tursunov tadqiqotlari asosida quyidagi fikrlami keltiramiz. Orol havzasidagi ekologik muvozanatning buzilishiga qadar g ’arbdan Turon pasttekisligiga yiliga 2500 nr’ namlik, 15 mln. tonna chang va boshqa sanoat chiqindilari havo bilan birga kelgan (Kavkaz. Ural. Pomir. Tyan-Shan va Himolay tog' tizmalari bilan o'ralgan Turon mintaqasi havosi nisbatan toza hisoblangan). - Umuman olganda, Orol dengizi va boshqa ichki suv havzalarining tabiiy ekologik muvozanat tizimidagi o'rni haqida aniq tasavvur yo'q. Shuning uchun ham ayrim davlatlarning tabiat qonunlari va sinchiklab o'tkazilgan ilmiy tadqiqotlar natijalariga asoslanmagan tabiiy boyliklardan foydalanish siyosati yumshoq qilib aytganda jiddiy o‘ylanmagan bo‘ladi. Masalan, o'ta murakkabligini tasdiqlash maqsadida professor A.A. Tursunov tadqiqotlari asosida quyidagi fikrlami keltiramiz. Orol havzasidagi ekologik muvozanatning buzilishiga qadar g ’arbdan Turon pasttekisligiga yiliga 2500 nr’ namlik, 15 mln. tonna chang va boshqa sanoat chiqindilari havo bilan birga kelgan (Kavkaz. Ural. Pomir. Tyan-Shan va Himolay tog' tizmalari bilan o'ralgan Turon mintaqasi havosi nisbatan toza hisoblangan).
Do'stlaringiz bilan baham: |
