Guruh talabasining elektronika va sxemalar 1

NI Multisimdasturining interfeysi 
Foydalanuvchining interfeysi menyu, asboblar paneli va ishchi sohadan iborat 
(2.3.-rasm).
Menyu quyidagi komponentlarga ega: fayllar bilan ishlash menyusi (file), 
tahrirlash menyusi (yedit), zanjirlar bilan ishlash menyusi (Circut), sxemalarni 
tahlil qilish menyusi (analysis), oynalar bilan ishlash menyusi (Window), yordam 
fayllari bilan ishlash menyusi (help).
Asboblar panelida radioyelektron sxemalar elementlarining tasvirlari bo‘lgan 
knopkalar mavjud (2.3.-rasm). Knopkalar bosilganda ularga mos bo‘limlar 
ochiladi, masalan, diodning tasviri bosilsa diodlar bo‘limi ochiladi. 

---

2.3.-rasm. NI Multisim kompleksining interfeysi 
Dasturning bosh oynasi 1-rasmda keltirilgan. Ko‘rinib turganidek, dastur standart 
interfeysga ega.
Komandalar menyusi oynasi dastur oynasining yuqori qismida joylashgan.
Sxema oynasi dastur oynasining markaziy qismini egallaydi. Ushbu oynada 
elektr zanjirlar hosil qilinadi va ularga kerakli o‘gartirishlar kiritiladi.
2.4.-rasm. 
Komponentalar 
menyusi
Bir qancha bo‘limlardan iborat bo‘lib, ular dasturiy ta’minotda turli xildagi 
murakkab sxemalarni yig‘ishda foydalaniladi. Ushbu menyu quyidagi asosiy 
bo‘limlardan iborat.
• 
Manbalar bo‘limi;
• 
Passiv komponentalar bolimi;
• 
Diodlar bo‘limi;
• 
Tranzistorlar;

---

• 
Analog komponentalar bo‘limi (Operatsion kuchaytirgichlar);
• 
TTL texnologiyasi asosida qurilgan raqamli mikrosxemalar bo‘limi;
• 
CMOS texnologiyasi asosida qurilgan raqamli mikrosxemalar bo‘limi;
• 
Raqamli komponentalar bo‘limi;
• 
Analog va raqamli komponentalar bo‘limi;
• 
Indikatorlar bo‘limi;
Yuqorida keltirilgan bo‘limlardan tashqari komponentalar menyusi yuqori 
chastotali komponentalar, mikrokontroller, elektro mexanik komponentalar 
bolimlaridan tashkil topgan.
Komponentalar menyusidagi bo‘limlardagi elementlardan foydalanish uchun 
kerakli bo‘lim ustiga sichqonchaning chap tugmasi bilan bosiladi va kerakli 
elementni tanlaymiz va OK tugmasini bosamiz. Misol tariqasida manbalar 
bo‘limga kiramiz va natijada ishchi stolda quyidagi oyna paydo bo‘ladi
(2.5.-rasm). U yerda turli xildagi manbalar guruhlari mavjud bo‘lib biz Power 
sources guruhga kiramiz va u yerdan kuchlanish manbai elementi ya’ni DC-
Power (2.6.-rasm) tanlaymiz va OK tugmasini bosamiz. Natijada ishchi stolida 
kerakli eliment paydo bo‘ladi va uni ish stolga qo‘yish uchun kompyuter 
sichqonchasining chap tugmasi bosiladi.

---

2.5.-rasm. Manbalar bo‘limi. 
2.6.-rasm. Power sources guruhi 

---

Ikkinchi misol tariqasida soda bir zanjir yig‘amiz. Ushbu zanjirimiz kuchlanish 
manbai, yuk qarshiligi, ampermetor va voltmetordan iborat bo‘ladi.
Buning uchun yuqorida keltirilgan amallar yana takrorlanadi faqatgina sxemani 
yig‘ish uchun kerak bo‘ladigan ba’zi elementlar boshqa bo‘limlardan tanlab 
olinadi. Passiv komponentalar bo‘limidan rezistorlar guruhiga kirib 1 kOm 
rezistorni olamiz(2.7.-rasm).
2.7.-rasm.Rezistorlar guruhi 
Rezistorning nominalini o‘zgartirish 2 xil yo‘li mavjud bo‘lib biri rezistorlar 
guruhini tanlab kerakli nominalni oynaning yuqori qismida joylashgan darchaga 
yoziladi. Ikkinchi yo‘li esa ishchi stolidagi rezistorning ustiga sichqonchaning 
chap tugmasi bilan 2 marta bosiladi va natijada quyidagi menyu xosil 
bo‘ladi(2.7.-rasm)

---

2.8.-rasm. Rezistorning nominalini o‘zgartirish menyusi. 
Voltmetr va ampermetr o‘lcho‘v asboblarini olish uchun komponentalar 
menyusining indekatorlar bo‘limiga kiramiz(2.9.-rasm) va u yerda voltmetr va 
ampermetr guruhlari mavjud bo‘lib u yerdan ampermetr va voltmetrni tanlaymiz 
va ishchi stoliga qo‘yamiz(2.8.-rasm). Misoldagi elementlarini bir biriga ulab 
zanjirni xosil qilamiz. Yig‘ilgan zanjirni simulyatsiya qilishimiz uchun zanjirga 
yer(GROUND) elimentini ulashimiz shart aks holda simulyatsiya qila olmaymiz. 
Ushbu elimentni manbalar bo‘limining Power sources guruhidan tanlab olamiz 
va zanjirga ulaymiz. Natijada zanjirimiz quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi va 
simulyatsiya tugmasini bosamiz natijada o‘lchov asboblarimiz yordamida 
zanirdan oqayotgan tok va qarshilikdagi kuchlani tushuvini ko‘rishimiz mumkin
(2.9.-rasm).

---

2.9.-rasm. Indikatorlar bo‘limi 
2.10.-rasm. Multisim dasturiy ta’minotda yig‘ilgan sxema. 

---