Gurux talabasi

2.2. Shakl haqidagi tasavvurlarni idrok qilish va shakllantirishda 
so‘zning o‘rni. 
Bilimlarni mustahkamlash uchun o‘yin: “Ovalni top”. 
Bolalar doira shaklida turadilar. 
Kartondan qirqilgan doira, kvadrat, uchburchak, to‘g‘ri to‘rtburchak va oval 
shakllaridan 8 tasi aralashtirib qo‘yiladi. 
4 ta bola doira ichiga chaqirilib, ko‘zlari ro‘mol bilan bog‘lanadi. Bolalar 
ko‘zlari bog‘liq holatda shakllar ichidan oval shaklini topib olishlari kerak. Qaysi 
bola ko‘proq oval shaklini to‘plasa, unga yulduzcha shaklidagi medalon mukofot 
sifatida beriladi. Bolalar navbat bilan 4 tadan bo‘lib almashib o‘yinni davom 
ettiradilar. 
O‘yin: “Shakl yasa”. 
Tarbiyachi bolalarni 4 guruhga bo‘lib 4 joyga joylashtiradi. 1-guruhga 10 ta 
tayoqcha, 2-guruhga 8 ta tayoqcha, 3-guruhga 6 ta tayoqcha, 4-guruhga 4 ta 
tayoqcha beradi. Har bir guruh tarbiyachining topshirig`idan so‘ng oldidagi 
tayoqchalardan kvadrat shaklini yasaydi. Natijada to‘rt xil katta-kichik shakllar 
paydo bo‘ladi. Bolalarni to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri bajarganliklari tekshirib chiqiladi. 
Guruhlar o‘rni o‘zgartirilib o‘yin yana shu shart bilan davom etadi. 
 
 

---

16 
“Postlar qo‘yish” o‘yini 
Maqsad: O‘yin bolalarni tinchlantiradi va uyushqoqlikni ta’minlaydi. 
Bolalarning geometrik shakllar to‘g‘risidagi tasavvurlarini mustahkamlaydi. 
O‘yinning borishi: Bolalar ketma-ket turib marsh qilib yuradi. Boshlovchi 
oldinga boradi. Boshlovchi qarsak chalib signal berganda oxirida ketayotgan bola 
to‘xtab qimirlamay postda turadi, qolganlari yurishda davom etadi. Mana shunday 
qilib boshlovchi hamma bolalarni o‘zi belgilangan tartibga postga qo‘yib chiqadi, 
natijada biror geometrik shakl hosil bo‘ladi ( katta va kichik kvadrat, uchburchak, 
doira va hakozo), so‘ng bolalardan ular qanday shakl yasaganlari so‘raladi. Oldin 
boshlovchi saylanadi va har bir bola boshlovchi bo‘lgunicha o‘yin davom etadi. 5- 
6 yoshli bolalar, odatda, albatta qo‘l bilan ushlab ko‘radi. Demak, shunday xulosa 
qilamiz: bolalarni yoshligidan geometrik figuralar shaklini qo‘liga ushlab ko‘rib, 
eshitib, ko‘zlari bilan ko‘rib, to‘g‘ri xulosa chiqarishga o‘rgatishimiz kerak. 

---

17 
Xulosa 
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, maktabgacha yoshdagi bolalarning 
kattalik haqidagi tasavvurlarini shakllantirish, agar siz nafaqat tarbiyalanuvchilarga 
yetkazilishi kerak bo'lgan bilimlarga e'tibor qaratsangiz, balki ularning shaxsiy 
ehtiyojlari va moyilliklarini ham hisobga olsangiz, sifat jihatidan sodir bo'ladi. 
Yuqorida aytib o'tilganidek, taqqoslash, o'zgaruvchanlik, nisbiylik - bu 
bolalar atrofdagi voqelikda, maxsus tayyorlangan predmetni rivojlantiruvchi 
muhitda o'zlashtiradigan va ob'ekt hajmini aniqlash uchun foydalanadigan 
miqdorlarning xususiyatlari. Ob'ektni ko'rib, bolalar darhol uning umumiy g'oyasiga, 
hajmiga e'tibor berishadi: katta yoki kichik. Bolalar o'sib ulg'ayganlarida, ular 
chiziqli parametrlarni: uzunlik, kenglik va balandlikni ajratishga o'rgatishlari kerak. 
Yetakchi parametrga ko'ra, aniq ta'riflar yordamida ob'ektning o'lchamini tavsiflang: 
baland 
- past, uzun - qisqa, qalin - ingichka va hokazo. Ko'pincha bolalar ob'ektlarni 
uzunligi bo'yicha tavsiflaydi, chunki uzunlik ob'ektning eng aniq ko'rsatilgan 
parametridir. hajmi boshqalarga nisbatan. Ob'ektning kengligini ko'rsatish qiyin, 
chunki bolalar foydalanishi mumkin bo'lgan o'lchovlarni etarlicha aniq ajratish 
mavjud emas. 
Qadriyatni bilish hissiy tizim, tafakkur va nutq asosida yuzaga keladi. 
Qiymatning aniq ta'rifi ob'ektlardan foydalanishning amaliy tajribasida olingan 
ko'nikmalar, ko'zning rivojlanishi, so'zni idrok etish jarayoniga kiritish, mantiqiy 
operatsiyalar: taqqoslash, tahlil qilish, sintez qilish va boshqalar bilan bog'liq. 
Leushina A.M. kattalik haqidagi eng oddiy bilimlarni olish uchun bizni o'rab turgan 
ob'ektlar va hodisalar haqida ma'lum g'oyalarni o'rnatish kerak deb hisoblaydi . 
Kattalikni fazoviy ob'ekt sifatida anglash hissiy jarayon bilan o'zaro bog'liq bo'lib, u 
ob'ektni tekshirish va uning xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan.

---

18