H jamolxonov


Download 5.34 Mb.
bet118/170
Sana20.11.2023
Hajmi5.34 Mb.
#1789312
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   170
Bog'liq
H jamolxonov

Graduonimiya — leksemalarning ma’no guruhlari a’zolarida u yoki bu belgining darajalanishi. Bunday darajalanish oppozitsiyaning (zidlanish- ning) bir turi deb qaraladi90 va shu qatordagi bosh so'zga nisbatan belgilanadi. Masalan: «yosh» belgisiga ko'ra (bosh so'z ajratib ko'rsatilgan): buzoq- tana-g'unajin-sigir; qiz-juvon-ayol, «Belgi»dagi darajalanish asosida: chiroyli- suluv-ko'rkam-zebo; «siljish sur’ati» belgisiga ko'ra: yurmoq-chopmoq- yugurmoq-yelmoq kabi.
Graduonimiya hodisasini o'z vaqtida Alisher Navoiy ham payqagan vä uni turkiy (o'zbek) tilining boylik ko'rsatkichlaridan biri sifatida izohlagan edi. U o'zining «Muhokamatul-lug‘atayn» asarida «yig‘lamoq» ma’noli so'zlar guruhini ayni shu darajalanish aspektida talqin qiladi: yig'lamsinmoq- ingramoq-singramoq-o‘kurmoq-hoy-hoyy[g‘'\amoq kabi91”. Demak, Alisher Navoiyni shu hodisaning ilk tadqiqotchisi desak bo'ladi.
Keyingi 20-30 yil ichida o'zbek tilshunosligida bu masalaga alohida e’tibor berilmoqda12’.
Leksemalarning ma’no munosabatlarida darajalanish hodisasining o'rganilishi ko'p jihatdan ahamiyatlidir: lug'at boyligining tizim sifatidagi tavsifini berishda, sinonimlar va antonimlar lug'atini tuzishda, lug'aviy birliklarning uslubiy vosita (stilistik figura) sifatidagi qiymatini belgilashda graduonimik tadqiqotlar natijasidan foydalanish mumkin.


  1. Download 5.34 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling