H. T. Avezov m. А. Tursunоv

Idish doimiysini aniqlash. Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash turli idishlarda
olib boriladi. Elektr tokini yomon o’tkazuvchi eritmalar uchun elektrodlar bir-
biriga yaqin joylashtiriladi va yuzasi katta bo’ladi; yaxshi o’tkazgichlar uchun
kichik yuzali va orasi uzoq elektrodlar ishlatiladi. Elektrodlar platina plastinkalar 

---

va unga biriktirilgan platina simlardan tayyorlanadi. Platina simlar tashqi simlar

bilan simob metali quyilgan shisha naylar orqali payvandlangan. Elektrodlar 
platina qorasi bilan qoplangan. Platina qorasi – platinaning mayda-mayda chiroyli
qora bo’lakchalari. U bilan elektrod yuzasi qoplanadi. Platinalash elektrolitik 
usulda olib boriladi.
10 – rasm. Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini aniqlash qurilmasi.

1-akkumulyator, 2, 3-akkumulyatorni ulash klemmalari, 4-induksion g’altak,

5-qarshiliklar magazini, 6-tekshirilayotgan eritma uchun idish, 7, 8-idishni ulash 
uchun
klemmalar, 

9,
10-telefonni 

ulash
klemmalari, 

11-telefon;

AC-harakatlanuvchi kontaktli reoxord. 
Elektrodlar orasidagi masofa 1 sm ga, har qaysi elektrod maydoni 1 sm
2
teng 

bo’lsa, tok o’tkazishda elektrodlar orasiga kiritilgan eritmaning to’liq hajmi

ishtirok etsa, unda bunday sharoitda o’lchangan elektr o’tkazuvchanlik eritmaning 
solishtirma elektr o’tkazuvchanligini ifodalaydi.
Amalda elektr o’tkazuvchanlikni aniqlash idishlarini ko’rsatilgan kattalikda 
tayyorlash va ko’rsatilgan sharoitga ko’ra tajribani olib borish qiyin. Shuning
uchun oldindan har bir idishning doimiysi aniqlanadi. 
Agar quyidagi R =

(l/S) 

formulada


o’rniga 1/


qo’yilsa, l/S doimiy kattalik K bilan almashtirilsa, 

unda quyidagi formula: R = K/


bundan idish doimiysi topiladi: K =


R (7) 

---

Amalda idish doimiysi quyidagicha aniqlanadi: elektr o’tkazuvchanlikni

o’lchash idishiga elektr o’tkazuvchanligi ma’lum eritma quyiladi va uning 
solishtirma elektr o’tkazuvchanligi o’lchanadi. Bunday eritma sifatida elektr
o’tkazuvchanligi 25

C da 0,002768 Om

-1


sm

-1
bo’lgan 0,02 N KCl eritmasi 

olinadi. Idish doimiysi K (7) formulaga binoan quyidagiga teng bo’ladi:
K = 0,002768 R 
bu yerda R – 0,02 N KCl eritmasining qarshiligi.
Solishtirma elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash uchun idish temperaturasi 
25


0,5


C ga sozlangan termostatga kiritiladi.