H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

gidrofil adsorbentlar deyiladi. Aksincha, adsorbent suvni yomon, lekin benzolni
yaxshi adsorblagan bo’lsa, u gidrofob (yoki liofob) adsorbent deyiladi. Masalan, 
ko’mir gidrofob adsorbentlarning tipik vakili, silikagel esa gidrofil
adsorbentlarning vakilidir. 
Adsorblash maqsadlari uchun aktivlangan ko’mir juda ko’p ishlatiladi. Lekin 

adsorbilanish bilan bog’liq ishlarda ko’mirdan tashqari boshqa bir adsorbent-

silikagel ham ko’p ishlatiladi. Silikagel-silikat kislotaning suvsizlantirilgan gelidir. 
Silikagel kislota xarakteriga ega bo’lgan adsorbentlar qatoriga kiradi, u asosan
asoslarni adsorblaydi.

---

---

64

Qattiq jism sirtida gazning adsorblanishini miqdor jihatdan xarakterlash 
uchun yo gaz bosimning kamayishi yoki adsorbent massasining ortishi o’lchanadi.
Adsorbentning sirt birligiga (1sm

2
ga) yutilgan moddaning mol hisobidagi 

miqdori solishtirma adsorbilanish deyiladi. Solishtirma adsorbilanishni toppish
uchun adsorbsion muvozanat vaqtida yutilgan modda miqdorini (mol hisobida) 
adsorbent sirtiga bo’lish kerak:

s

x

G


bu yerda: G - solishtirma adsorbilanish, x - yutilgan modda miqdori, s - adsorbent

sirti.

Lekin qattiq g’ovak adsorbentlarning (ko’mir, silikagel va hokazolarning) 

sirtini o’lchash juda qiyin bo’lgani uchun amalda solishtirma adsorbilanishni
topishda yutilgan modda miqdori adsorbent massasiga bo’linadi:


m

x

G


bu yerda: x-yutilgan moddaning gramm hisobidagi massasi, m-adsorbentning

grammda olingan massasi. Har qanday adsorbent ma’lum, o’ziga xos, miqdordan 
ortiq moddani yuta olmaydi. Moddaning sirt birligiga (1m
2
ga) yutilishi mumkin 

bo’lgan eng ko’p miqdori maksimal solishtirma adsorbilanish deyilib,



G
ishora
bilan belgilanadi.
Kimyoviy texnologiyada adsorbilanish jarayoni katta rol o’ynaydi. Masalan, 

gaz aralashmalarini ajratib tozalashda aktiv ko’mir, silikagel, kolloid moddalar

kabi adsorbentlar ishlatiladi. Organik moddalarni rangli qo’shimchalardan 
tozalashda ham aktivlangan ko’mir ishlatiladi.