turadi. Birovning avratiga qarash mumkun emas, lekin tabib davolash
uchun zarurat miqdorida qarasa bo‘ladi, agar ayol tabib topilmasa. Ayol
tabibni tajribasi, bilimi yetmasa insonni joni ustun turadi, erkak tabib ham
qarashi mumkun yoki aksincha bo ‘lishi ham mumkun, ya’ni erkakka ayol
qarashi mumkun. Zaruratni miqdori o ‘zgargan sari hukm ham o ‘sha
miqdorda o ‘zgarib turadi. Masalan bir insonni avrat qismida arzimagan
59
nuqsoni bor bo‘lib unga hech qanday zarari yo‘q bo‘lsa, lekin u
chiroylilashtirib aperatsiya qildirmoqchi bo‘lsa nojoiz, ammo kasallik
bo‘lsa joiz, zarurat bo ‘lganda zararni daf qilish uchun joiz bo‘ladi. Safarga
chiqqan odam ro ‘zani tutmasa bo ‘ladi, lekin safardan qaytgandan keyin
tutib berishi kerak. Ramazonni boshida safarda bo ‘lib tutmagandim, keyin
hammasini jamlab tutaman desa o‘tmaydi. Tayammum suv yo‘qligida
ruhsat, suv topilishi bilan tayammum sinadi, tahorat olish lozim bo ‘ladi.
To‘qqizinchi qoida, mustarlik boshqani haqqini botil qilmaydi. Bir odam
birovni ovqatini yeb qo‘ydi, nmaga yeding deyilganda o‘lib qolmaslik uchun
dedi, mayli unda endi pulini to‘la deyiladi. Ya’ni bir odam so‘ramasdan
birovni ovqatini yedi va undan zarar bartaraf bo‘ldi, lekin ikkinchi odamga
zarar yetdi, undan zararni bartaraf etish uchun esa ovqatini so‘ramasdan
yegan odamdan ovqatni puli to‘latilib zarari bartaraf etiladi.
Islom fiqhini yaxshilab, anglab o ‘qigan odam hayotda ham qiynalmaydi.
Inson hayotda qiynalgan vaqtlarida yuqorida keltirilgan qoidalar amal
qilish foyda beradi. Masalan savdo qilayotgan vaqtda ham bu birovga zarar
bo ‘lishi mumkun deb halol yo ‘l bilan savdo qilishga o ‘tasiz yoki o
Do'stlaringiz bilan baham: |
