Хажибакиев шухрат хужаёрович

ЕИда “яшил ўсиш”ни таъминлаш стратегиясининг устувор йўналишлари

“Яшил иқтисодиёт”га ўтиш масалалари ЕИнинг аксарият стратегик ривожланиш ҳужжатларида ўз ифодасини топган. Таҳлиллар кўрсатишича, “яшил иқтисодиёт” ЕИда барқарор ривожланишни таъминлашда асосий тушунча ёки устувор йўналиш сифатида қўлланилмайди. Шунга қарамасдан “яшил иқтисодиёт” барқарор ривожланишни таъминлашнинг устувор йўналишларини интеграциялаш усулларидан бири сифатида қаралади. Бандлик ва ривожланиш, иқлим ўзгаришларига қарши курашиш чоралари шулар жумласидандир. Жумладан, ЕИда “энергетика иттифоқи ва иқлим”

²²⁶ https://www.bls.gov/careeroutlook/2019/article/careers-protecting-the-planet.htm?view_full
²²⁷ https://www.bls.gov/careeroutlook/2018/data-on-display/green-growth.htm
йўналишида Европани хавфсиз, экологик соф ва ҳамма учун фойдаланиш имкони мавжуд энергия билан таъминлаш вазифаси қўйилади. Унинг асосида “иқлим ўзгаришларига қарши кураш шароитида энергиядан оқилона фойдаланиш бир вақтнинг ўзида ривожланиш, янги иш жойларини яратиш ва Европа келажаги учун инвестицияларни рағбатлантириш” омили эканлиги тўғрисидаги ғоя ётади. “Иш ўринлари, иқтисодий ўсиш ва инвестициялар”, деб номланган устувор йўналиш доирасида эса ёпиқ циклли иқтисодиёт “европа корхоналари ва истеъмолчиларига ресурслардан нисбатан оқилона фойдаланиладиган иқтисодиётга ўтишга ёрдам” сифатида талқин этилади²²⁸. Ёпиқ циклли иқтисодиёт хом-ашё, маҳсулотлар ва чиқиндилардан максимал фойда олиш учун қайта ишлаш, такрор фойдаланишни кенгайтириш йўли билан маҳсулотларнинг ҳаётийлик циклини қисқартиришни кўзда тутадиган иқтисодиётдир.
ЕИда “яшил иқтисодиёт”га ўтиш жараёни уч даражали бошқарув тузилмасига эга: умумевропа, миллий ва минтақавий. Умумевропа даражасида “яшил иқтисодиёт” сиёсати соҳасидаги фарқлар йўқотилади, “яшил технологиялар”ни ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш амалга оширилади. Миллий даражада устуворлик фундаментал тадқиқотлар ва кадрлар тайёрлашга қаратилади. Минтақа даражасида эса экоинновацияларни оммалаштириш сиёсати амалиётга тадбиқ этилади.
ЕИда “яшил иқтисодиёт”га ўтиш жараёнини таҳлил этишда қуйидаги дастурлар муҳим аҳамиятга эга:

• 
  “Европа 2020” ривожланиш стратегияси²²⁹;
  
• 
  “Европа яшил битими” дастури²³⁰.
  

“Европа 2020” стратегиясини “яшил ўсиш”ни таъминлашга қаратилган илк давлат дастури, деб ҳисоблаш мумкин. Дастур ресурслардан минимал даражада фойдаланишга асосланган иқтисодий ривожланишга ўтишни белгилаб беради. Ушбу стратегияснинг мақсади ЕИда барқарор ривожланиш ва инклюзив ўсиш (Inclusive growth) учун шарт-шароитлар яратишдан иборат. “Инклюзив ўсиш”, деганда ЕИнинг ҳар бир аъзоси ва ҳар бир фуқаросининг “иқтисодий аҳволи, ёши, жинси, жисмоний ҳолати ёки диний эътиқодидан қатъий назар” барқарор ривожланишда қатнашиши зарурлиги тушунилади. Жаҳон банки таърифига кўра “инклюзив ўсиш – бу узоқ муддатли даврда барқарор ривожланишга ҳар бир мамлакат иқтисодиётининг барча секторлари ва меҳнат ресурсларининг катта қисмини жалб этган ҳолда эришишдир”²³¹.
“Европа – 2020” стратегияси “яшил иқтисодиёт”ни шакллантириш мақсадида барқарор ижтимоий-иқтисодий ўсишни таъминлаш, иқтисодиётда




²²⁸ 2018 World Green Economy Report Inspiring innovations in business, finance and policy. http://worldgreeneconomy.org/wp-content/uploads/2018/10/report.pdf
²²⁹ Europe 2020. A European strategy for smart, sustainable and inclusive growth // European Commission. 2010. 3 March. URL: http://ec.europa.eu/research/era/docs/en/ ec-understanding-era-13.pdf
²³⁰ The European Green Deal Brussels. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS. 11.12.2019. COM(2019) 640 final. – 24 p.
²³¹George, Justine. Growth and Development. Inclusive Growth: What went wrong with Development?, MPRA 33182, 2011.
таркибий ўзгаришларни, рақобатбардошлик ва меҳнат унумдорлигини амалга оширишга қаратилган. Ушбу стратегияга мувофиқ 2020 йилга қадар ИТТКИ харажатлари миқдорини ялпи ички маҳсулотга нисбатан 3%га етказиш, атмосферага чиқарилаётган газлар миқдорини 1990 йил даражасига нисбатан 80%га қадар қисқартириш, қайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланиш даражасини жами энергия истеъмолида 20%га қадар ошириш вазифаси қўйилган (8.3.1-жадвал)
8.3.1-жадвал