Harakat xavfsizligini tashkil etish asoslari. Yo’l harakatining asosiy tavsiflari. Yth va ularning ko’rsatkichlari O’quv moduli birliklari: «a-x-y-p-m»

YO’L-TRANSPORT HODISALARI NATIJASIDA VUJUDGA
KELUVCHI IQTISODIY ZARARNI BAHOLASH
Harakat xavfsizligini oshirish uchun bajariladigan ishlar ko’lamini va YTH natijasida xalq xo’jaligiga yetkaziladigan zararni aniqlash SQM 3-81 «Avtomobil yo’llarini loyihalashda yo’l-transport hodisalaridan xalq xo’jaligiga keladigan zararni hisobga olish yo’riqnomasi» ga asosan olib borilishi maqsadga muvofiq. Quyida bu yo’riqnomaga binoan YTH da yetkaziladigan zararni hisoblashni keltiramiz.
YTH natijasida bo’ladigan zararni aniqlash.
Harakat xavfsizligini yaxshilash uchun bajariladigan ishlarning ko’lamini aniqlashda YTH natijasida xalq xo’jaligiga keltirilgan zararni baholash zarur.
Davlat statistikasiga kiritilmaydigan bitta YTH dan keladigan zararni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin.
P*SP₁P₂ (3.4)
Bu yerda: S-transport vositasining, yo’l sharoitlarining yoki ortilgan yukning buzilishidan bo’ladigan zarar; P₁-YTH bo’lgan joyda boshqa o’tayotgan transportlar yo’qotadigan vaqtdan va yo’l harakat qismini tozalashga ketadigan xarajatlar;
P₂-DHXN tomonidan ketadigan xarajatlar.
Davlat statistikasiga kiritiladigan bitta YTH bo’ladigan o’rtacha zararni quyidagi formulaga asosan aniqlash mumkin:
; so’m (3.5)
bu yerda: P₀, P₀, P_x-YTH da odam ishtirok etgan vaqtda yengil, og’ir jarohatlardan va halok bo’lishi natijasida xalq xo’jaligi ko’radigan zararlar; n₀, n₀, n_x-bitta YTH o’rtacha yengil, og’ir jarohat ko’rganlar yoki halok bo’lganlar sonini hisobga oluvchi koeffitsientlar, bu koeffitsientlar shahardan tashqaridagi yo’llar uchun n₀*0,06, n₀*0,758, n_x*0,182; S₁, P¹₁, P¹₂-mos ravishda S, P₁, P₂-oldingi ma’nodagi ko’rsatkichlar.
Iqtisodiy hisoblarda xalq xo’jaligi ko’radigan jami zararni quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:


(3.6)
bu yerda: m_t-jarohatlanish og’irligini hisobga oluvchi jamlovchi koeffitsient,
N-o’rtacha yillik harakat miqdori, avtsut; L-yo’l uzunligi, km;
S_nt7.5-7,5 m qatnov qismiga to’g’ri keladigan zararni hisobiy miqdori, tiyinavt-km;
E_NP-har xil vaqtlarga to’g’ri keladigan xarajatlarni keltirish me’yori, 0,08.


Yuqorida keltirilgan m_t, S_nt, Ye_NP qiymatlarini t yillar o’zgarishi bo’yicha «VSN» 3-81 me’yoriy xujjatdan yangi narxlarni hisobga olgan holda qabul qilish mumkin.