Harakatdagi tarkibning xarakatlanishiga qarshilik

9-MA’RUZA
HARAKATDAGI TARKIBNING XARAKATLANISHIGA QARSHILIK


Ma’ruza rejasi:
9.1 Qarshilik kuchlarini harakatlanuvi sostav vazniga ko‘ra tasnifi
9.2. Ekspluatatsiya sharoitlariga ko‘ra qarshilik kuchlari tasnifi
9.3. Harakatlanuvchi sostav tipiga binoan qarshilik kuchlar tasnifi


Kalit so’zlar: Asosiyqarshilik, Qo‘shimcha qarshiliklar, mexanik ishqalanish, lokomotiv harakatiga qarshilik, to‘liq qarshilik, solishtirma qarshilik.

1. 
   Qarshilik kuchlarini harakatlanuvi sostav vazniga ko‘ra tasnifi
   

1990-yillarning boshlarida uzun poezdlar dinamikasi bo'yicha keyingi tadqiqotlar boshlandi. Bu safar mashinaning noto'g'ri ishlashi va shikastlanishi bilan emas, balki chuqurlikdan kelib chiqqan holda yaratildi. Ushbu tadqiqot yo'nalishi bo'ylama poezdning aloqasi bilan bog'liq edi.
G'ildirakning tushirilishining dinamikasi. Poezdlar uzoq va og'irroq bo'lishiga qaramasdan, poezdlarning kuchlari ortib borishi mumkin. Kuchli kuchlar kuchayib borgani uchun ham shunday bo'ldi. Bu kuchlarning lateral va vertikal tarkibiy qismlari ulash burchaklaridan kelib chiqqan gorizontal va vertikal chiziqlar. Ba'zi nuqtalarda, bu qismlarga salbiy ta'sir qiladi. Vagonning barqarorligiga ta'sir qiladi.
Lokomotivning harakatlanayotgan g‘ildiraklarini relslar bilan birgalikda hosil qiladigan tortuvni urinma kuchining ishi asosan poezdni harakatlanishiga qarshilik ko‘rsatadigan tashqi kuchlarni engishga sarflanadi. Bu tashqi kuchlarning kelib chiqish jihatlari va sabablari, hamda qiymati har xil bo‘ladi. Tashqi kuchlarning aksariyati tasodifiy, ko‘pchiligi xodisaning fizikasi bo‘yicha o‘zaro bog‘liq. Poezdning harakat yo‘nalishiga nisbatan qarama−qarshi tomonga yo‘nalgan, boshqarib bo‘lmaydigan, va, demak, uning harakatlanishiga qarshilik ko‘rsatadigan kuchlar harakatga haqiqiy qarshilik ko‘rsatuvchi kular deb nomlanadi.
Odatda lokomotiv tortuvi nazariyasida poezd harakatiga barcha boshqarib bo‘lmaydigan qarshilik kuchlarining yakunlovchisi baholanadi. SHunga binoan poezd harakatiga qarshilik deb, g‘ildiraklarni relslar bilan tutashish zonalari (nuqtalari)ga qo‘yiladigan va barcha boshqarib bo‘lmaydigan haqiqiy kuchlarni engishga sarflanadigan ishga o‘xshagan ish sarflanadigan ekvivalent kuchga aytiladi.

1.