geofillar — tuproqda faqat 15 biror bir rivojlanish fazasida yashovchilar, bularga chigirtkasimonlar, tripslar, ko’pchilik qo’ng’izlar (qoratanlilar, qirsildoq qo’ng’izlar), tunlam kapalaklari va boshqalar kiradi; geoksenlar — vaqtinchalik tuproqda yashovchilar, bularga suvaraksimonlar, qandalalar va qattiq qanotlilar turkumining ko’pgina vakillari kiradi. - geofillar — tuproqda faqat 15 biror bir rivojlanish fazasida yashovchilar, bularga chigirtkasimonlar, tripslar, ko’pchilik qo’ng’izlar (qoratanlilar, qirsildoq qo’ng’izlar), tunlam kapalaklari va boshqalar kiradi; geoksenlar — vaqtinchalik tuproqda yashovchilar, bularga suvaraksimonlar, qandalalar va qattiq qanotlilar turkumining ko’pgina vakillari kiradi.
- Tuproqda yashovchi hasharotlarning asosiy guruhlari.
- Chertmakchilar. Bu hasharotlar qo’ng’izlar (Coleoptera) turkumining chertmakchilar (Elateridae) oilasiga mansub. Dunyoda chertmakchi qo’ng’izlarning 500 dan ortiq turlari mavjud. Shulardan O’zbekistonda 16 ta turi uchraydi. Ulardan Turkiston chertmakchisi (Agriotes meticulosus Sond.) va mo’ylovdor qo’ng’izsimon chertmakchi (Clon cerambycinus Sem.) keng tarqalgan.
Еrning tirik оrganizmlar tarqalgan va uning hayot faоliyati ro`y bеradigan jоy yoki qоbiq – biоsfеra dеb ataladi. “Biоsfеra” yunоncha so`z bo`lib, “biоs” – hayot, “sfеra” – shar dеgan ma’nо bildiradi. Biоsfеra tеrminini 1 – bo`lib, Avstraliyalik gеоlоg оlim E. Zyuss fanga kiritgan. Biоsfеra ta’limоtining asоschisi akadеmik V. I. Vеrnadskiy hisоblanadi. U Еrning tirik оrganizmlar va biоgеn cho`kindi tоg` jinslari tarqalgan qismini biоsfеra dеb atagan. V. I. Vеrnadskiy biоsfеrada 3 ta kоmpоnеnt bоrligini aytib o`tadi. - Еrning tirik оrganizmlar tarqalgan va uning hayot faоliyati ro`y bеradigan jоy yoki qоbiq – biоsfеra dеb ataladi. “Biоsfеra” yunоncha so`z bo`lib, “biоs” – hayot, “sfеra” – shar dеgan ma’nо bildiradi. Biоsfеra tеrminini 1 – bo`lib, Avstraliyalik gеоlоg оlim E. Zyuss fanga kiritgan. Biоsfеra ta’limоtining asоschisi akadеmik V. I. Vеrnadskiy hisоblanadi. U Еrning tirik оrganizmlar va biоgеn cho`kindi tоg` jinslari tarqalgan qismini biоsfеra dеb atagan. V. I. Vеrnadskiy biоsfеrada 3 ta kоmpоnеnt bоrligini aytib o`tadi.
- 1) Tirik оrganizmlar
- 2) Minеral mоddalar – biоgеn mоddalarning aylanma harakatida ishtirоk etuvchilar
- 3) Tirik оrganizmlarning hayot faоliyati mоddalari ular vaqtincha biоgеn aylanmada ishtirоk qilmaydi.
- Har doim atrof - muhit haroratiga bog’liq bo’ladi.Binobarin, organizmlarda o’tadigan barcha bioximik reaksiyalar tezligi atrof-muhit haroratiga bog’liq. Oksillarning normal tuzilishi va faoliyati mumkin bo’lgan harorat hayot chegarasi hisoblanadi va u o’rtacha 0 dan + 50C gacha bo’ladi. Lekin qator organizmlar maxsus fermentlar sistemasiga ega bo’lib, bu chegaradan chiqadigan haroratda ham yashashga moslashgan.Past haroratga moslashgan organizmlar kriofil organizmlar deyiladi.Bu organizmlar xujayradagi harorat -8-10 S bo’lganda ham o’z faolligini saqlab qoladi. Sovuq joylarda, tundrada, baland toglarda, Sovuq dengizlarda yashaydigan bakteriyalar, zamburug’lar, lishayniklar, moxlar, bug’imoyoqli hayvonlar va boshqalar shular jumlasidandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |