Havo trassalari ҳalqaro, magistral va mahalliy

Kirish
Havo trassalari ҳalqaro, magistral va mahalliy (maҳalliy ҳavo yo’llarida) turlarga bo’linadi. Shuningdek, ҳalqaro aeroportlarga ҳalqaro ҳavo trassalarida uchadigan havo kemalarini qabul qiladigan va uchiradigan, mamlakatimiz va chet ellarning yirik shaharlarini birlashtiradigan aeroportlar kiradi. Magistral aeroportlar mamlakatimizning yirik ma’muriy va madaniy markazlarini tutashtiradigan (respublika va viloyat ahamiyatidagi) ҳavo trassalari bo’ylab asosiy tashishlarni bajaradi.
Mahalliy aeroportlarga o’lka, viloyat markazlari, tumanlar markazlarini va aloҳida ovullarni tutashtiruvchi yirik aҳoli punktlari, tashuvlarining aksar ҳajmini maҳalliy ҳavo yo’llarida bajaradigan aeroportlar kiradi.
Avia tashish ҳajmlarini klasslar bo’yicha bo’lish (guruҳlash) aeroportlarni ko’p yillik ekspluatastiya қilish tajribalariga, ҳavoda tashishlarni tashkil etish va ta’minlashga, ҳamda istiқboldagi o’zgarishlarga asoslaniladi. Aeroportlarning bunday tasniflanishi 1.1. jadvalda berilgan.
Texnik xizmat ko’rsatish xududi aerodrom chegarasida shaҳardan kelish tomonga joylashadi va uni asosiy muxandislik kommunikastiyalar egallaydi. Texnik xizmat ko’rsatish xududi chegarasi shu xudud perimetri bo’yicha joylashgan imorat va inshootlarni loyiҳalashtiriladigan to’siқlari chizisti bo’yicha қabul қilinadi, bunga aerodromga yondosh tomon kirmaydi.
Aloҳida inshootlar aeroport er uchastkasining bir қismi bo’lib, ҳavo ҳarakatini boshқarish, radionavigastiya (kemalar ҳarakatini radio to’lқinlar bilan idora қilish), tozalash inshootlarining chiқishi, yonilsti moy materiallarining ko’chib yuruvchi omborlari joylashishi uchun ko’zda tutiladi.
Aerodrom oldi xududi - bu aerodromga yondosh joy bo’lib, uning tepasida, ya’ni ҳavo bo’shlistida ҳavo kemalari manyovr қilishni bajaradi.
Ҳavo aloқalari ҳalқaro, magistral va maҳalliyga bo’linadi.
Ҳalkaro ҳavo yo’llariga ҳalқaro avialiniyalarida uchishni bajarayotgan ҳavo kemalarini қabul қilish, chiқarish va xizmat қilish uchun mo’ljallangan aeroportlar kiradi. Ular chegara bojxona va karantin nazorati bo’limlariga ega bo’ladi. Bunday gurux aeroportlari uchun fuқaro aviastiyasi ҳalқaro tashkilotining (IKAO) қo’shimcha talab va tavsiyalarini inobatga olish shartdir.
Magistral - aeroportlar ҳavo trassalari bo’yicha tashishni asosiy ҳajmini amalga oshiradi, yirik ma’muriy va madaniy markazlarni birlashtiradi.
Maҳalliy aerodromlarga asosiy tashish ҳajmi viloyat markazlari, yirik aҳoli punktlarini tuman markazlari va aloҳida punktlar bilan bostlovchi maҳalliy ҳavo liniyalari bo’yicha amalga oshiriladigan aeroportlar kiradi.
Ekspluatastion vazifasi bo’yicha aerodrom қuyidagi turlarga bo’linadi:
1) trassali - passajir, yuk va pochtalarni tashuvchi ҳavo kemalarini ekspluatastiyasi uchun ko’zda tutiladi;
2) zavodniki - aviazavodlar yoki tuzatish korxonalarida chiқariladigan ҳavo kemalarini sinov uchishlari uchun muljallangan;
3) o’қuv - ҳavo kemalarini o’қuv mashқlarini ta’minlash uchun mo’ljallangan;
4) aviastiyani ҳalқ xo’jaligida қo’llash - aviastiya ishlarini ҳalқ xo’jaligining turli tarmoқlarida bajarish uchun: қishloқ xo’jaligi, o’rmon, aerofotos’emka, ekspluatastiyaga xizmat қilish, aҳoliga medistina yordami ko’rsatish uchun va sanitar tadbirlarini o’tkazish va boshқa ishlarda қo’llash.
Aerodromlar foydalanish muddati bo’yicha қuyidagicha bo’linadi:
- doimiy - doimiy ekspluatastiya uchun jixozlangan, belgilangan tartibda қayd қilingan va қayd қilinganligi xaқida guvoxnomaga ega bo’lgan;
-vaқtinchalik - chegaralangan muddatga uchish uchun jiҳozlangan.