Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

UMUMIY XULOSALAR 
Oxirgi yillardagi hayot faoliyati havfsizligi borasida keng spektrdagi 
qonuniy, meyoriy huquqiy, tashkiliy, muxandis- texnik va boshqa chora-
tadbirlar amalga oshirilishiga qaramay, maishiy, ijtimoiy sohada, ishlab 
chiqarishdagi avariya, falokat, tabiiy ofatlar, turli havfli xolatlar natijasida 
insoniy va moddiy yo‗qotishlar miqdorini kamayishining turg‗un tendensiyasi 
kuzatilmayapti.
Tajribalarning ko‗rsatishicha, inson faktorini qayd etmaslik texnik 
obektlarning mustahkamligini oshirish, ularni xavfsiz boshqaruvining 
algoritmini yaratish, tabiiy, texnogen va biologik - ijtimoiy tavsifli FVdan 
zamonaviy muhofazalanish vosita va uslublarini ishlab chiqish kam samarali 
beradi.
Shu bilan birga, hozirgi vaqtda shu narsa ayon bo‗ldiki, hayot faoliyati 
havfsizligini ta‘minlashda keltirilgan faktorni qayd qilish odamlarda oddiy bilim 
va ko‗nikmalar jamlanmasini shakllantirish bo‗libgina qolmay, balki atrof-muhit 
bilan o‗zaro ratsional munosabati ruhida bilim va tarbiyani yangi tuslovini 
yaratish, turli xildagi shart-sharoitlarda yo‗l topib olmoq uchun yangi 
dunyoqarashni rivojlantirish, barcha bog‗lanishli va munosabatli havfli 
obektlarni tashhizlash, tavakkalni baholash, xavfli xolatlarning yaqin va 
yiroqdagi oqibatlarni bashoratlashni yaratish zarur.
Ushbu global masalani yechish hayot faoliyati havfsizligi madaniyatini 
shakllanitirish yo‗li bilan hal qilish mumkin. Buning tagida shaxsiy va ijtimoiy 
qadriyatlar tizimida hayot faoliyati havfsizligini ta‘minlash masalalarini 
ahamiyatliligi bilan tavsiflanadigan, har kungi hayotda va havfli xamda 
favqulotda vaziyatlarda xavfsiz ahloq stereotiplarini tarqatilishi, barcha hayot 
faoliyati sohalarida tazyiq va xavflardan muxofazalanish darajasini tushunish 
yotadi.

---

170 
Hayot faoliyati havfsizligi madaniyatini shakllanitirish zarur bo‗lgan 
asosiy obektlar va uning asosiy tashuvchilari shaxs, mehnat jamoasi, jamiyat
hisoblanadi. Shu sababli individual, korporativ va jamiyat , davlatni HFXM 
shakllantirishning asosiy darajalari sifatida qarash mumkin.
O‗zbekiston Respublikasining FVV ko‗rsatilgan darajalarda HFXM 
shakllantirishga doimo sezilarli e‘tibor berib kelmoqda.
Individual darajada hayot faoliyati havfsizligi sohasida bilim berish 
amalga oshirilmoqda, shu jumladan, ―Hayot faoliyati havfsizligi asoslari‖ 
fanidan umumiy bilim berish kursini va umumkasbiy ―Hayot faoliyati 
havfsizligi‖ fani o‗rgatilmoqda, maktab, litsey, kollej va dala lagerlarida 
o‗quvchilarni ―Yosh qutqaruvchi‖, ―Yosh o‗t o‗chiruvchi‖ markazlarida 
tayyorlash amalga oshiriladi. Talabalar orasida ko‗ngilli yong‗inni o‗chirish, 
qutqaruvchilar korpusini tashkil etish va o‗quv mashqlar o‗tkazish orqali amalga 
oshiriladi.
Korporativ darajada potensial havfli va o‗ta muhim obektlarda turli 
havfsizlik meyorlariga rioya qilish, yong‗in havfsizligi qoidalari, ishlovchi 
aholini, iqtisodiyot obektlari, korxona va muassasalarning qutqaruv hizmati 
xodimlarini o‗qitish ishlab chiqiladi va nazorat qilinadi.
Jamiyat davlat darajasida O‗zbekiston Respublikasi FVV tomonidan 
o‗tkazilayotgan chora-tadbirlar quyidagilardir: fuqaro muxofazasi, favqulotda 
vaziyatlardan muxofazalanish, yong‗in xavfsizligini ta‘minlash, hayot faoliyati 
havfsizligi umummilliy g‗oyasini rivojlantirish, shunga mos meyoriy huquqiy 
bazani yaratish va rivojlantirish, tavakkallarni boshqarish sohasida ilmiy-
texnikaviy faoliyatni amalga oshirish, havafsizlikni ijtimoiy reklamasi va b.
borasida davlat siyosatini shakllantirish.
Insonlarga zamonaviy kuchli destruktiv informatsion ta‘sir etish 
sharoitlarida hayot faoliyati havfsizligi masalalariga pozitiv munosabatlarini 
shakllantirishda 
ommaviy 
axborotning 
zamonaviy 
texnik 
vositalari, 
informatsion-telekommunikatsion texnologiyalar muhim ahamiyat kasb etadi.
O‗zbekiston Respublikasining FVV tashabbusi bilan yaratilayotgan hayot 

---

171 
faoliyati havfsizligi sohasida aholini tayyorlashga, favqulotda vaziyatlardan va 
terrorchilik aktlarinig tazyiqidan o‗z vaqtida xabar berish va operativ
axborotlashga, zamonaviy texnik vositalar va texnologiyalardan foydalanish 
asosida aholi ommaviy yig‗ilgan joylarda huquq-tartibot xolatlari ahvolini 
monitoringiga mo‗ljallangan Umumrespublikaviy aholiga xabar berish va 
ma‘lumotlashning kompleks tizimi sezilarli ahamiyat kasb etadi.
Ko‗rsatilgan barcha darajalarda hayot faoliyati havfsizligi madaniyatini 
kompleks va tizimli rivojlanishi aholining tayyorgarligini, ruhiy –ahloqiy va 
vatanparvarlik tarbiyasi darajasini sezilarli ko‗tarishga, turli havflar oldida 
jamiyat ning jipsligini kuchaytirishga, favqulotda vaziyatlarda insoniy va 
moddiy yo‗qotishlarini qisqarishiga va mamlakatning stabil ijtimoiy-iqtisodiy 
ta‘minotining asosiy faktorlaridan biri bo‗lib qoladi.

---

172