Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

"Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati - bu nafaqat jamiyatning o'zini -o'zi saqlab 
qolishini, balki rivojlanishini ta'minlaydigan kasbiy va maishiy faoliyatda xavfsizlikka 
bo'lgan hayotiy qadriyatlar, bilimlar, ko'nikmalar va munosabatlarni sintez qilishda 
namoyon bo'ladigan umumiy madaniyatning ajralmas qismidir". 
3. Madaniyatning asosiy tarkibiy qismlarini o'rganib chiqildi. Hayot faoliyati xavfsizligi 
madaniyati tarkibiga qo'shiladigan qo'shimchalarning jihatlari: foydali madaniy asoslarning 
tarkibiy qismlari, estetik, ekologik va boshqalar.).
4. Talabalar malakasini oshirish va madaniy rivojlantirish. 
Xavfsiz hayotga tayyorgarlikning zarur sharti sifatida biz aniqlagan hayot faoliyati 
xavfsizligi madaniyatining tarkibiy qismlari bir qator pedagogik sharoitlarga va, birinchi 
navbatda, o'qituvchilarning xavfsizligi madaniyatiga qarab, salbiy yoki ijobiy yo'nalishda 
o'zgarishi mumkinligi aniqlandi. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini shakllantirishning 
samaradorligi o'quv topshirig'ining o'ziga xos xususiyatlariga, o'ziga xos tarkibiga va bir qator 
boshqa jihatlariga (madaniy bo'lakchalarni taqdim etish shakli, ta'sir qilish usullari va 
boshqalar) bog'liq bo'lib, ular belgilangan hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati mazmuni va 
hajmiga yoki talabalar o'rtasida vayronagarchilik va mag'lubiyatning shakllangan fazilatlariga 
ta'sir qiladi.
5. Biz talabalar o'rtasida hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini shakllantirish usullarini 
ko'rib chiqdik. Oily va o'rta maxsus ta‘lim o'quv yurtlari amaliyotiga nisbatan hayot faoliyati 
xavfsizligi madaniyatini shakllantirish usullari hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini 
tayinlash jarayonida o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi o'zaro hamkorlikning pedagogik 
jihatdan maqsadga muvofiq usullari sifatida tushunilishi kerak. Hayot faoliyati xavfsizligi 
madaniyatini tarbiyalash usullarini qo'llash o'qituvchiga ma'lum fazilatlar, qadriyatlar, 
motivlarni shakllantirish, shuningdek xatti-harakatlarini mustahkamlash yoki to'g'rilash uchun 
talabalarga bevosita ta'sir ko'rsatishga imkon beradi.
6. Biz ishchi dasturlari misolida oily va o'rta maxsus ta‘limning hayot faoliyati xavfsizligi 
darslarida hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirish bo'yicha o'qituvchining 
faoliyatini ko'rib chiqdik. Dars faoliyati davomida hayot faoliyati xavfsizligi o'qituvchisi 
talabalar o'rtasida umumiy madaniyatni shakllantirishga, bilim tizimi va mahoratini 
oshirishga yordam berishi kerak, hayot faoliyati xavfsizligi to'g'risida bilimlar, xavfsiz hayot 
uchun ko'nikmalar tizimi, xavfsizlik muammolarini ijodiy hal qilish tajribasi, xavfsizlik 
darajasini o'z-o'zini boshqarish istagi, hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini shakllantirishni 

---

215 
tavsiflovchi shaxsiy hayotiy fazilatlarni rivojlantirish, shakllantirishni tavsiflovchi shaxsiy 
hayotiy fazilatlarni rivojlantirish. 
7. Hayot faoliyati xavfsizligi darslarida talabalar o'rtasida hayot faoliyati xavfsizligi 
madaniyatini shakllantirish diagnostikasini o'rganib chiqdik. Buni o'quv jarayonining tarkibiy 
qismi sifatida tushunish kerak, uning asosiy vazifasi talabalarning xavfsiz hayotga 
tayyorligini rivojlantirish natijalari to'g'risida ma'lumot olishdir. Talabalar o'rtasida hayot 
faoliyati xavfsizligi madaniyatini aniqlashda turli xil mezonlar qo'llaniladi: standartlar, 
parametrlar, ko'rsatkichlar, o'lchovlar, me‘yorlar va ekvivalentlar. Xavfsiz hayotga tayyorlikni 
tashxislashning asosiy parametrlari baholashning aspektlarini belgilaydi: xavfsiz hayotning 
tarkibiy qismlarini shakllantirish, xavfsizlikning asosi sifatida shaxsiy fazilatlarni 
rivojlantirish. 
7. Hayot faoliyati xavfsizligi darslarida talabalar o'rtasida hayot faoliyati xavfsizligi 
madaniyatini shakllantirish diagnostikasini o'rganib chiqdik. Buni o'quv jarayonining tarkibiy 
qismi sifatida tushunish kerak, uning asosiy vazifasi talabalarning xavfsiz hayotga 
tayyorligini rivojlantirish natijalari to'g'risida ma'lumot olishdir. Talabalar o'rtasida hayot 
faoliyati xavfsizligi madaniyatini aniqlashda turli xil mezonlar qo'llaniladi: standartlar, 
parametrlar, ko'rsatkichlar, o'lchovlar, me‘yorlar va ekvivalentlar. Xavfsiz hayotga tayyorlikni 
tashxislashning asosiy parametrlari baholashning aspektlarini belgilaydi: xavfsiz hayotning 
tarkibiy qismlarini shakllantirish, xavfsizlikning asosi sifatida shaxsiy fazilatlarni 
rivojlantirish. 
8. "Sog'lom turmush tarzi" bo'limi misolidan foydalanib, hayot faoliyati xavfsizligi darslarida 
talabalar o'rtasida hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini shakllantirish bo'yicha ko'rsatmalar 
ishlab chiqildi. Ushbu ko'rsatmalar talabalarning yoshi xususiyatlarini hisobga olgan holda, 
hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini tarbiyalash usullaridan foydalanishga asoslangan 
bo'lib, talabalarning amaliy faoliyatiga yo'naltirilgan. Bizning uslubiy tavsiyalarimiz ikkinchi 
avlodning respublika davlat ta'lim standartlari talablariga javob beradi va ish dasturlari 
asosida ishlab chiqiladi