Hisoblagich raqamli qurilmalar

Ixtiyoriy moduli hisoblagich sintezi
Talabalar ixtiyoriy modulli hisoblagichni qurishlari kerak.
Ixtiyoriy K modulli hisoblagichni qurish uchun M=2ⁿ modulli ikkilik hisoblagichdan foydalanish kerak. Ikkilik hisoblagichning razryadlar soni p quyidagi shartni qoniqtirishi kerak: n = log2K
Ikkilik hisoblagichning ortiqcha (L = M - K) holatlari chiqarib tashlanishi kerak.
Ixtiyoriy hisoblagichning o’tish jadvali quriladi. Jadvalning chap tarafida xisoblagich triggerining hozirgi holati, o’ng tarafida esa keyingi holati ko’rsatiladi. Jadval asosida hisoblagich triggerlari qaysi holatdan qanday holatga o’tish kerakliklari aniqlanadi. Triggerning boshqaruv jadvali asosida trigerning kirishiga qanday signal uzatilishi kerakligi topiladi.
Misol uchun parametrlari K = 10 va n = 4 bo’lgan dekadali hisoblagichni sinxron T triggeri asosida quramiz.
D yekadli hisoblagichning o’tish grafi 12-rasmda keltirilgan. Hisobligichning ichki holatlari va bir holatdan keyingi holatda o’tishlari grafda tasvirlangan. S10, S11,S12, S13, S14, va S15 holatlari ishlatilmaydi.

12-rasm. Hisobligichning o’tish grafi.

O’tish grafi asosida hisoblagichning o’tish jadvali qurilgan (5-jadval). Jadvalning o’ng tarafida to’rtta triggerning kirish signalarining qiymati keltirilgan. 5 -jadval bo’yicha qanday o’tish bo’lganligi aniqlanadi va buning uchun trigger kirishiga qanday signal uzatish kerakligi triggerning boshqaruv jadvali asosida topiladi.

Reversiv xisoblagich
Quyidagi rasmda ayirishda ishlatiladigan VYa va quyishda ishlatiladigan Sya chikishlari, umumiy Ya yangilash kirishlari bulgan ikki darajali xisoblagich chizmasi berilgan. Deylik, kodning dastlabki kiymati 2 ga teng (Q1=1 va Q0=0). Qo`shish rejimini ko`rib chiqamiz, unda "-1" kirishiga nolg’ "+1" kirishiga ega impulg’s ulangan. Kirish ispulg’sining manfiy fronti VA-YoKI-EMAS elementida bajarilgan "1 da 2" mulg’tipleksorining yukori kanalidan o`ta olmaydi. Bunga Q0=0 ning eski qiymati yo`l qo`ymaydi. Pastki kanal kirishlariga esa bir va nolning kong’yuktsiyasi tahsir ko`rsatadi. (Q0=1). SHuning uchun multipleksor chiqishdagi signal nolga teng va T1 triggeri ilgarigi xolatini saklab koladi. TO triggerining xisob kirishiga "YoKI" elementining tutilish vaktiga teng bulgan vaktdan sung manfiy front kelib tushadi. SHundan sg’tng chikishdagi Yangi kiymat urnatiladi. Q0=1(~Q0=0).

Bunda yuqori kanal sanoq ispulsining manfiy fronti utishi uchun ochiladi, biroq multipleksorning chikish signali xamon "0" ga teng, chunki t- 1,0 utish fronti t ush. "YoKI"+ t ush.trig. dan ancha kam. T1 triggeri ilgarigi xolatda saklanib qoladi. Xisoblagich chiqishdagi kod bittaga ortib Q1Q0=11=3 ga teng buldi.
Ayiruvchi sanoqchi qo’shuvchi sanoqchiga o’xshash quriladi, sxemasi r. 65, vda. i-razryadni triggerini kirishiga oldingi razryadni inversli chiqishidan signal beriladi, yahni Q_i-1. Sanoqchi, trigger kirishidagi im’ulg’s kesilganda, qayta ulanadi, bu i-razryadni triggeri im’uls Q_i-1 kesilganda qayta ulanadi degani, yahni Qi-1 frontida (Q_i-1-ni 0-dan 1-gacha kopayishida). Ish boshida o’rnatuvchi kirishlarga signallar berib, Q₁=Q₂=Q₃=1 xolat o’rnatilgan. Sanoqchining razryadlarini xolati chiziqli kamayayotgan raqamlarning ikkilik koddagi yozuvidir. Bazida kelayotgan im’ulg’slarni navbat bilan qo’shadigan yoki ayiradigan sanoqchilarga ehtiyoj bo’-ladi. Bular reversiv deyiladi. Reversiv sanoqchilar ikkita sanoq kirishiga ega: «+1» va «-1». Reversiv sanoqchilar ham o’rnatuvchi kirishlarga ega.