Hukm borliqni aks ettirishning mantiqiy shakli

hukmlarga munosabat hukmlari deyiladi. 
Munosabat hukmlari sifatiga ko’ra tasdiq yoki inkor hukm turlariga 
bo’linadi. Tasdiqlovchi munosabat hukmlarida predmetlar o’zaro 
muayyan munosabatda ekanliklari haqida fikr bildiriladi. Inkor 
etuvchi munosabat hukmlarida esa predmetlar o’rtasidagi muayyan 
munosabatlarning mavjud emasligi haqida fikr bildiriladi. 
Munosabat hukmlari miqdoriga ko’ra ham turlarga 
bo’linadi. Xususan, ikki o’rinli munosabat hukmlari 
miqdoriga ko’ra yakka-yakka, umumiy-umumiy, xususiy-
xususiy, yakka-umumiy, yakka-juz’iy, umumiy-juz’iy, 
juz’iy-umumiy turlarga bo‘linadi. 

---

Murakkab hukmlar 
Hukm terminlari birdan ortiq bo’lsa, murakkab hukm deb ataladi. Murakkab 
hukmlar «va», «yoki», «agar... unda» kabi mantiqiy bog’lamalar, inkor qilish 
va modal terminlarni qo’llash orqali ikki va undan ortiq oddiy hukmlarning 
o’zaro birikishidan hosil bo’ladi.
Mantiqiy bog’lovchining 
mazmuniga ko’ra murakkab 
hukmlarning qo’yidagi asosiy 
turlarini farq qilish mumkin: 
birlashtiruvchi, ayiruvchi, 
shartli, ekvivalent. 

---

Savol va javobning muhokama yuritishda tutgan o’rni 
Savol -  o’z-o’zidan paydo bo’lmaydi. U 
o’zining asosiga, (datum questioins) 
bazisiga ega. Savolning asosini unda 
mujassamlashgan bilim (axborot) tashkil 
etadi. Savollarning bir qancha turlarini 
farq qilsa bo’ladi. Xususan, savol 
o’zining asosiga ko’ra to’g’ri va 
noto’g’ri qo’yilgan savollarga bo’linadi.
Javob - predmet haqidagi avvalgi 
bilimni qo’yilgan savolga muvofiq 
holda aniqlashtiradigan, 
to’ldiradigan yangi hukm 
(mulohaza) dan iborat. U savolning 
asosini (bazisini) tashkil etuvchi 
bilimga tayanilgan holda yangi bilim 
olishga imkon beradi. 
Bilimlarimiz predmet va hodisalar haqida avvalgi hosil qilingan hukmlar 
(mulohazalar) dan yangi, ularni to’ldiradigan, kengaytiradigan hukmlarni 
yaratishga qarab taraqqiy etib boradi. Bu jarayon ma’lum bir savollarni qo’yish 
va ularga javob qidirish tarzida sodir bo’ladi.
 

---