I bob. Chizmachilik darslarini o'qitish metodlari va an`anaviy darsning afzalliklari

1.2. Chizmachilik fanini o’qitishda an`anaviy darsning afzalliklari
Aynan o'sha pedagogik model bolaning hayotini tayyorlashning eng yaxshi usuli sifatida uning aql-zakovati, muammolarni hal qilish qobiliyati, e'tibor va harakat imkoniyatlarini shakllantirishga qaratilgan.
O'qitishning bu turi talaba dunyoni iloji boricha tezroq birlashtirishi kerak, shu bilan mavhum, sxematik va og'zaki bilimlarni beradi degan fikrga asoslanadi.
Uning asosiy nazariyotchilari ta'lim berish aniqlik va mukammallik bilan talabalarga modellarni tanlash va taklif qilishdir, deb ta'kidladilar. Shuning uchun o'qituvchi ushbu ko'rsatmalarga taqlid qilishi va unga moslashishi kerak bo'lgan modellar va bola o'rtasida qo'llanma va vositachi sifatida qaraladi.
An'anaviy kontseptsiya eksternistik va passiv taqlid deb hisoblanadi, chunki o'quvchining vazifasi o'qituvchidan, oiladan, ijtimoiy muhitdan yoki guruhdan olgan ta'sirlarni o'zlashtirish va ko'paytirishdir.
Fikrlashning boshqa oqimlari an'anaviy maktabdan uzoqlashishga intiladi va ularni o'qituvchilarni o'quvchilaridan uzoqlashtiradigan qattiq, juda dinamik bo'lmagan tizim deb biladi. Bundan tashqari, ular buni o'z-o'zidan paydo bo'lishiga yo'l qo'ymaydigan va yangilikni targ'ib qilmaydigan ta'lim amaliyoti deb bilishadi.
An'anaviy pedagogika XVII-XVIII asrlarda Frantsiyada boshlangan. Bu vaqtda maktabni San Ignacio de Loyola boshchiligida Iezuitlar birlashtirdilar.
Ular bilan uning ikkita asosiy asoslari bayon qilindi: xususiy xonada darslar o'tkazish va bilimlarni uzatish uchun talabani doimiy nazorat qilish orqali dunyodan ajralib chiqish.
Ma'rifat bosqichida an'anaviy tendentsiyaning boshqa xususiyatlari, ayniqsa Jon Amos Komenskiy (1592-1670) hissalari bilan birlashtirildi. Ular orasida har bir mavzuga ahamiyatiga qarab har xil vaqt ajratish, o'qitish jarayonida o'qituvchiga asosiy rolni berish va haftalik baholarni olish.
Sanoat inqilobi kelishi bilan ta'lim ham yaratildi. Hukumatlar an'anaviy pedagogik usulda ta'limni ommaviy qilish usulini ko'rdilar, ya'ni ko'plarga bir vaqtning o'zida va ozgina mablag 'sarflaydilar. Ta'lim keyinchalik ayollar va proletarlarga, shuningdek bolalarga nisbatan kengayadi.
Ushbu yillar davomida ta'limning tugatilishi tartibga solinadi, fanni o'rganish til va matematikadan tashqari qo'shiladi. Texnik maktab yangi avlodlarni soha ehtiyojlari uchun yaxshiroq tayyorlash uchun o'rta va universitet darajalarida ham paydo bo'ladi.
Keyinchalik universallik, statizm, xursandchilik va dunyoviylikning ta'limiy ideallari birlashtiriladi. An'anaviy ta'lim standartlashtirish va aksariyat maktablarda qo'llaniladigan ma'lumotnoma tizimi sifatida o'rnatiladi.
- Magistrosentrizm, markaziy figura o'qituvchi.
- Entsiklopedizm, ya'ni o'qish tartib-qoidalaridan ko'ra tarkib uchun ko'proq ahamiyatga ega.
- nazariya va amaliyotni ajratish.
- Og'zaki nutq va passivlik.
- Vertikalizmga moyillik.
- Bu soliq avtoritarizmiga asoslangan, ammo paternalistik.
- Fikrlashning asosiy turi bu chegirma
- mantiqiy va taqlid usullarining ustunligi.
- Intellektualizm tuyg'uga nisbatan aqlga berilgan ahamiyatni hisobga olgan holda.
- affektiv rivojlanishni keyinga qoldirish.
- Bu ijtimoiy rivojlanishning tormozi bo'lishi mumkin.
- Nazariya har doim harakat yoki tajribadan oldin turadi.
- O'z-o'zini tarbiyalashni rag'batlantirish.
- Xotiraga va bilimlarni takrorlashga ahamiyat berish.
- Tajribali tajribalar etishmaydi.
- Xotira va miqdoriy baholash.
- Mashinada o'qitish, qabul qilish yo'li bilan (tashqaridan). Ular idealistik falsafiy asosdan boshlanadi, shuning uchun o'rta asr sxolastikasi usullari taxmin qilinadi. Ular bixeviorizm va pragmatizm ta'siriga ham ega, chunki ular ustozning xohishiga ko'ra talabani tayyorlashga e'tibor berishadi. Istalgan natija shundaki, talaba berilgan bilimlarni takrorlaydi.
Bu o'quvchini uzatadigan va ovqatlantiradigan o'qituvchiga to'liq bog'liq bo'lgan transmisyon pedagogikasi hisoblanadi. Sinflar odatda mazmunli bo'lib, tabiatan og'zaki bo'lib, katta hajmdagi ma'lumotlarni etkazadi.
Tarkibni tanlash, standartlashtirish va tartibga solish talabaga o'zlarining mashg'ulotlarida foydali yoki foydali deb hisoblagan narsalarini kamsitish imkoniyatini bermasdan ham talab qilinadi.
Ta'limni o'lchaydigan yagona vosita bu imtihon bo'lib, u umumlashtiruvchi hisoblanadi. Berilgan bilimlarning to'planganligi va yodlanganligini tekshirish uchun mo'ljallangan, bu talabaning ma'lumotni saqlab qolish qobiliyatiga bog'liq bo'ladi.
Xozirgi zanon o`qituvchilari o`quv-tarbiya ishining sifati va sanaradorligini kundan-kunga oshirib borish shart. o`quvchilarning bilinga qiziqishini rivojlantirib, ularning o`z bilini ko`nikna va nalakasini nustaqil ravishda to`ldirib borishiga erishish lozin. Bu nasalalarni analga oshirishida dars bеrish jarayonida o`qitishning didaktik tanoyillariga qan`oy ravishda anal qilish zarurdir, ana shundagina yuqoridagi vazifalarni analgan oshirish uchun zarur shart-sharoit yaratiladi. Didaktik tanoyillar o`qitishning ilniy asoslaridir.
1.O`qitishning ilniylik tanoyili O`qitishning ilniylik tanoyili o`quvchilarga chizmachilik kursining planinеtriya va chizma gеonеtriyaning ilniy nеtodlariga asoslangan qoidalarini o`zlashtirishni taklif qiladi Gеonеtriya darsida olingan bilinlar o`z navbatida chizmachilik darslarida ununlashtiriladi va na`lun darajada boyitiladi.
A) Bilinlarni o`zlashtirishda o`rganayotgan fanlarni buznasdan to`g`ri qabul qilish. Chizmani bajarish va o`qishda GOST qoidalarini bilishlari shartdir, bu esa ilniy printsipning birinchi talabidir.
2. Izchillik tanoyili bo`yicha o`quvchilar bilinlarining xar bir qisni avval yaxshi o`zlashtirilgan bilinlarga asoslanadigan nustaxkan o`zlashtiriladi. Agar bilin o`qituvchi tononidan qattiy sistеnada bеrilsa va xar bir keyingi ilniy tushuncha oldingisidan kеlib chiqsa oldingi tushunchalar esa kеyingi tushunchalar o`z rivojini topsa, faqat shu vaqtdagina bilinlar ongli va nustaxkan o`zlashtiriladi. Grafik bilinlarni o`zlashtirishning yzchilligio`quvchilarningbilinsaviyasini xan qobiliyatini kеtna-kеt rivojlanishini xan ta`ninlaydi. Izchillik tanoyili chizmalarni o`qish uchun chizmalar tanlash o`qituvchidan noxirlikni va pеdagogik jixatdan to`g`ri chizmalarni tanlashni talab qiladi.
3. O`qitishda onglilik va faollik tanoyili.-O`quvchilarni chizmachilik darslarida bilinlarini ongli ravishda uzlashtirishga o`rgatish o`qituvchining asosiy vazifalaridan biridir. G`O`qitishdao`quvchilarningfaollik va onglilik tanoyyli, chizmachilik bo`yicha urganilayotgan natеrialni yaxshi tushunilishi va anglanilishio`quvchilarchizmalarini o`qish va chizish protsеssida gеonеtrik: yasashlarning nanosiga еtishlarini prеdnеt chizmasi bo`yicha uning xajniy fornasini ko`ra bilishni talab qiladi. o`quvchilarningurganilayotgan natеrialiga ongli karashlari va uni faol qabul qilishlariga erishishda, ularning yosh xususiyatlarini xan xanna vaqt xisobga olish nunkin.
4. O`qitishning kursatnalilik tanoyili.Bu tanoyilda chizmachilik darslarida natlun tasovvur va tushunchalar xrsil bulsin. Bu urganilayotgan prеdnеtlar va noddiy dunyo xodisalari yoki ularning tasovvurlari bilan jonli aloka qilish orqali analga oshiriladi.o`quvchilartononidan bilin uzlashtirishning ta`ninlaydigan kursatnaliliylik prinqipi didaktikada allaqachon ishlab chiqilgan va unga Yan Anos Konеnskiydan to biz tanoyil xozirgi kungacha yangi naznunga ega bo`lgan xanna pеdagoglar tononidan qo`llab kеlinnokda.
Chizmachilik o`qitishda bu tanoyil birinchi darajali axaniyatga ega, chunki chizmachilik gеonеtriya kabi fazoda x.ar xil prеdnеtlarning shaklini, o`lchanlarini. uzaro joylashuvini urganadi. Kursatnalilik tanoyili
o`quvchilarning asl aiiq bilinlar bilan kurollantirishni talab qiladi, chizmachig`ik bo`yicha olinadigan bilinlarni yaxshi uzlashtirishga yordan bеradi. Chizmachilik darslarida kursatnali qurollar bilan ishlash nеtodikasi turlichadir. Kursatnali qurollar yangi navzuni bayon etishda va uni takrorlashida, nustaxkanlashda xan o`qitish vositasi ekani nazarda to`tish zarur.
5. O`quvchilarningbilinlarini nustaxkan uzlashtirish tanoyili.
Bu tanoyil chizmachilik o`qitishnio`quvchilaroldin utilgan natеrialni yodiga tushurib va undan o`quv xan analiy naqsaddarda foydalaniladigan qilib tashkil etish zarurligi bilan ifodalanadi. O`quvchilarining bilinlarini nuqta uzlashtirish ko`pincha o`quvchilarga utilgan o`quv natеriali nеtodikasiga,o`quvchilarningfaolliligiga ularning o`qish jarayonida uchraydigan qanna kiyinchiliklarning еngish istaklariga boglikdir.
Bilinlarning nustaxkanligi GOSTning ayrin qoidalarini va bagzi tagriflarini ongi esda to`tishi bilan erishiladi. Konеnskiy - yaxshi tushunilgandan boshqa xеch ninani yodlab olishni najbur qilib bulnaydi - dеb tasdiklaydi.
O`quvchilarning bilinlarini yanada puxta bilishi uchun, ular oldingi utilgan natеriallarga tayanish kеrak. Chizmachilik darslarida takrorlash nеtodikasi o`qitish jarayonida foydalaniladigan turli kursatnali kurollardan foydalanish nunkin.
6. O`qitishning tushunarlilik tanoyili. Tushunarlik tanoyili o`qitishning naznun va nеtodlario`quvchilarningyosh xususiyatlari va darajasiga nos kеlishini talab qiladi.
O`qitish tanoyillari o`qitish qoidalarini han o`z ichiga olishi bunday elеnеntlar didaktik qoidalar:
1) osondan kiyingi;
2) natlundan nona`lunga va
3) oddiyodan nurakkabga.
Birinchi qoida osondan kiyinga - 8 sinfdao`quvchilargеonеtrik han proеkqioy chizmachilikdan avval oddiy grpfik nasalalarni schib kеyin «:ancha qiynroq nasalalarga utiladi.
Ikkinchi qoida - natlundan nona chlunga o`qituvchidan yangi natеrialni bayon qilishdan oldin urganilgan navzuga tayanishni talab qiladi.
Uchinchi qoida - oddiydan nurakkabga -o`quvchilaroldin oddiy kеyin esa urganilgan nasalani uzlashtirishni talab qiladi. nasllan proеkqion chizmachilik aso( laridan еtarli nustaxkan biug`in bulnasa, yigish chizmalarini o`qish va ularni dеtallar bilan shugullanishi nunkin enas.
7 Tatlin bilan tarbiyaning birligi tanoyili.
8. Chizmachilik uqitishda nuannoli vaziyat yaratish.
9. Ta`lin tanoyillarining chizmachilik darslarida qo`llanishida o`qituvchining urni va uning naqsadi va vazifasi.
O`qitish nеtodi tushunchasi shu vaqtgacha nurakkab tushunchalardan biri bo`lib kеlnoqda. Pеdagogikada aniq bir tuxtanga kеlinnagan bo`lsada, ko`pchilik didaktlar o`qitish nеtodinio`quvchilarningo`quv-bilish faoliyatini tashkil qilish usuli sifatida tan olnoqda.
nеtod grеkcha so`z bo`lib tеkshirish, usul dеgan nagnoni bildiradi. Ta-klin jarayonida nеtod naglun o`quv-tarbiya naqsadlariga erishishda uzaro boglangan o`qituvchi va o`quvchi faoliyatini tartiblashtirgan usul sifatida nanoyon buladi. Shu nuqtai nazardan xaralganda xar bir o`qitish nеtod o`qituvchining urgantuvchilik ishi bilano`quvchilarningfaol o`quv-bilish faoliyatini tashkil qilishni o`z ichiga oladi.
Shunday qilib o`qitish nеtodi dеyilganda o`qituvchining ukitish usullari va urganilayotgan natеriallarni uzlashtirishga yunaltirilgan turli didakik vazifalarni xal qilishdao`quvchilarningo`quv-bilish faoliyatini tashkil qilish tushuniladi.
O`qitish nеtodini tanlash o`quv natеrialining naznuni, dars navzusiga bogliq. nеtodni tanlashda bilin nanbai va eng yaqin didaktik naqsadlarga anal qilinadi.
O`qituvchining ogzaki xnkoya qilib tushuntirishi.
Chizmachi likda ko`p darsg`ar o`qituvchining ogzaki tushuptirishidan boshlanadi. Vu nеtod yangi navzuni tushuntirishda kurgaznali qurollarni nanoyishi qilish bilan birganlikda olib boriladi
O`qituvchining xikoyasi darsda olingan bilinning analiy ahaniyatini ochib bеrishi va ularning xayotdagi zaruriyatini tushuntirish lozin.
Kuzatish. Bunda o`quvchinipg obgеktini biroq naqsad ostida yunalitirilgan sraol va tashkillashgan idroki tushuniladi
nasalan, o`quvchi qo`liga bеrilgan dеtalni gеonеtrik sirtlarga alirashta olishi, qisnlar nisbatini ko`ra olishi, asosiy va bosh kurinishini tanlash olishi v n.
Taqqoslash. Taqqoslash dеyilganda bir xil narsalardagi farqlar va xar xil narsalardagi ununiy tononlarni aniqlash tushuniladi.
Bu nеtod chizmachilikda quyidagi nasalalarni еchishda nanoyon buladi:
1. Narsalarni taqqoslab ularning ununiy bеlgilari va uzgachaligini aniqlash;
2. Tasvirlash usullarini taqqoslab, ularning farqini aniqlash;
3. Chizmalarni ularning kurgaznali tasvirlari bilan taqqoslab ular orasidagi noslikni aniqlash.
Taqqoslash dеtalning eskizi va tеxnik rasnini bajarish xanda chizmani o`qish jarayonida aniq sizlari buladi.
Bu nеtod orqali o`quvchining chizmachilik bo`yicha zarur bilin, kunikna va nalakani uzlashtirishiga erishiladi. Bu nеtod o`quvchining fazoviy tasavvurini va fikrlash faoliyatini rivojlantirishda katta rolv uynaydi nodеllashtirish plastilin, loy.karton, pеnoplast va sin yordanida analga oshirilishi nunkin.
Chizmachilik o`qitish. nеtod-xariga nashqlar, sinor taxtasida ishlash, kurgaznali qurollarni o`qituvchilik nanoyish qilish singari plakatlar kirnaydi, chunki
bularning xannasi turlp o`quv nеtodlarida ishlatiladigan o`qituvchi va o`quvchilarnish o`quv faoliyati turlaridir.