I bob. Jahon kimyo sanoati va uning rivojlanishi

asosiy kimyoviy moddalar (ular sanoatning butun dunyo ishlab chiqarishining 35 – 37% ni tashkil etadi);
hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar ( – life science) (30%);
maxsus kimyoviy moddalar (20 – 25%);
isteʻmol kimyoviy mollari (taxminan 10%).
Asosiy kimyoviy moddalar yoki “tovar” kimyoviy moddalarga polimerlar, koʻp tonnajli neft kimyosi, sanoat asosidagi kimyoviy moddalar, noorganik kimyoviy moddalar va oʻgʻitlar kiradi. Soʻnggi yigirma yil ichida kimyo sanoatining ushbu segmenti nisbatan past surʻatlar bilan rivojlandi – dunyo yalpi ichki mahsulotining oʻrtacha yillik darajasining 50 – 70% tashkil qildi. Asosiy rolni polimerlar (barcha turdagi plastmassa va texnogen tolalarni oʻz ichiga olgan) oʻynaydi, bu asosiy kimyoviy moddalar sotilishining 33 foizini tashkil etadi^[3].
Hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar (kimyoviy sanoat ishlab chiqarishining 30 foizini tashkil etadi) biologik moddalar, farmatsevtika, diagnostika dori – darmonlari, veterinariya dori – darmonlari, vitaminlar va pestitsidlarni oʻz ichiga oladi. Kimyo sanoatining ushbu segmenti eng yuqori surʻatlarda rivojlanmoqda, bu jahon yalpi ichki mahsulotining oʻrtacha yillik oʻsish surʻatlaridan 1,5 – 6 baravar yuqoriga toʻgʻri keladi.
Bundan tashqari, kimyoning eng koʻp talab qilinadigan sohasi: bu erda ilmiy–tadqiqot va ilmiy-tadqiqot ishlari xarajatlari sotilishning 15 – 25% ni tashkil qiladi.
Hayotiy zarur kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish AQShning Oziq – ovqat va dorivor moddalar boʻyicha maʻmuriyati kabi maxsus organlar tomonidan juda yuqori texnik xususiyatlar va davlat tomonidan tartibga solish va nazorat qilish bilan tavsiflanadi. Pestitsidlar deb ataladigan oʻsimliklarni himoya qiluvchi kimyoviy moddalar ushbu kimyoviy moddalarning taxminan 10 foizini tashkil qiladi va gerbitsidlar, insektitsidlar va fungitsidlarni oʻz ichiga oladi.
Maxsus kimyoviy moddalar – kimyoviy mahsulotlar nisbatan yuqori qoʻshimcha qiymatga ega boʻlgan mahsulotlardir va kimyo sanoatining tez surʻatlar bilan oʻsib boruvchi va ajralib turadigan bozorga ega innovatsion segmentidir. Ushbu segmentning oʻsish surʻatlari jahon yalpi ichki mahsulotining oʻsish surʻatlaridan oʻrtacha 1,5 – 3 baravar yuqoridir. Ushbu mahsulotlar bozorda oʻzining maxsus funktsional xususiyatlari uchun qadrlanadi. Bularga elektron kimyoviy moddalar (elektron qurilmalar va jihozlar uchun moʻljallangan), sanoat gazlari, yopishtiruvchi moddalar, turli xil himoya qoplamalari, sanoat tozalash kimyoviy moddalari, katalizatorlar kiradi. Maxsus kimyoviy moddalar “nozik kimyoviy moddalar” deb ham ataladi^[1].