I bob. Kriptografiya tarixi

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

F

G

H

I

J

L

M

N

O

P

X

A

C

K

E

R

Q

S

T

U

V

W

Y

Z

B

D

Shifrlanadigan matn: ASADOVDILMUROD

Shifrlangan matn: FTFIEWIOACVSEI


Vijiner usuli
Matinni shifrlashning vijiner usulida biz ingliz alifbosidan foydalanamiz.
Kalit so’z istalgan bo’lishi mumkin buni malumotalmashadiganlar o’zaro kelshib olishlari mumkin bo’ladibiz ingliz alifbosidan kalit so’zdan jadval hosil qilamiz
Brinchi inglis alifbosini brinchi qatorga yozib chiqamiz keying qatorning 1-belgisi
Bizning jadval ‘a’ ostidan kalit so’zini ustun shakilda yozamiz agar qatorto’lmay qolsa alifbodagi harf ugab qolsa yana a dan boshlb yozib ketamiz

1-jadval

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

N

o

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

Y

M= ziyoratovodiljonovich

K=shohrux
Keyngi jarayonda ochiq matin sig’adigan qilib jadval tuzib olamiz jadvalning 1-qatoriga ochiq matinni yozamiz. Ostidan 2-qatordan kalit so’zni yozamz jadval to’lgancha qayta qayta bo’lsaxam .
2-jadval

z

i

y

o

r

a

t

o

v

o

d

i

l

j

o

n

o

v

i

c

h

s

h

O

h

r

u

x

s

h

o

h

r

u

x

s

h

o

h

r

u

x

r

p

N

y

j

r

s

g

c

c

k

z

f

g

g

u

c

c

z

w

e

Matinni shifrlash uchun 2-jadvalning 1-qatoridagi ochiq matin harfini 1-jadvalning 1-qatoridan topib ochiq matin qatoridan olingan harf bilan kalit
Qatoridan olingan harf ustma ust tushishi shart 1-jadvalning 1-ustunidan topiz ikkalasi kesishgan qatordagi harfni 2-jadvalning 3-qatoriga joylastrib chiqamiz
3-qatorda hosil bo’lgan harflar natijasida shifr matin hosil bo’ladi.
C=rpnyjrsgcckzfggucczwe
Deshifrlash jarayonida yam 1-jadvalni tuzamiz kiyn shifr matin sig’adigan qlib 3 qatorli jadval tuzib olamiz uning tagida kalit so’zini qator to’lguncha qata qayta yozamiz.
3-jadval

r

p

N

y

j

r

s

g

c

c

k

z

f

g

g

u

c

c

z

w

e

s

h

O

h

r

u

x

s

h

o

h

r

u

x

s

h

o

h

r

u

x

z

i

y

o

r

a

t

o

v

o

d

i

l

j

o

n

o

v

i

c

H

Matinni deshifrlash uchun 3-chi jadvaldagi ustma ust turgan harflar kombinatsiyasini 1-jadvaldan qidiramiz .

M= ziyoratovodiljonovich

Xulosa
Bugun biz texnologiya olamida yashamoqdamiz va bizni olamni texnologiyalarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi.Texnalogiyalar ko’paygani sari axborot ham ko’payib bormoqda va bu axborotni salashni , uzatishni , yaratishni , tarqatishni qiyinlashtirmoqda . Bugun internet olamida ekanmiz bizga tinmay axborot xurujlari uyushtirilmoqda biz xurujlardan omon qolishimiz uchun axborotni xavfsizligini , ishonchliligini tekshirishimiz kryin esa axborotni qabul qilishimiz lozim. Axborotni Ishonchli , xavfsiz qilib saqlashda bizga kriptografiya yordamga keladi va kelgan. Tarixda ham shu muammolar bo’lgan va bu muammolar yechimini insonlar izlashgan va bugungi kun kriptografiyasiga tarixiy olimlar o’z hissasini qo’shishgan. Bizgacha esa bu usullar zamonaviylashib sayqallanib katta tajriba bo’lib yig’ilib kelgan biz esa bundan to’g’ri foydalanashimiz kerak . Saqlayotgan , qabul qilayotgan axborotlarimizni iloji boricha rasmiy manbaalarga muvofiqligini solishtirishimiz kerak.