I bob maktabgacha yoshdagi bolalarni huquqiy tarbiyalash

Kurs ishining bosqichlari: Kurs ishining quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi.
Birinchi bosqichda mavzuga oid falsafiy, pedagogik va psixologik adabiyotlar oʻrganiladi; ularning mazmuni tahlil qilinadi, maktabgacha yoshdagi bolani maktabga tayyorlashda kun tartibiga qoʻyilgan talablar va rioya qilishning mavjud holati taxlil etildi; asosiy nazariy qarashlar umumlashtirildi, tajriba –sinov ishlarini tashkil etish uchun dastlabki materiallar toʻplandi.
Ikkinchi bosqichda tajriba – sinov maydonlari aniqlanadi; oilada bolani maktabga tayyorlashda madaniy va gigiena koʻnikmalariga qoʻyilgan talablar va rioya qilish usullariga oid tavsiyalar ishlab chiqildi; MTM tarbiyachilari va ota –onalar uchun metodik tavsiyalar hamda mashgʻulot ishlanmalari tayyorlandi, keng koʻlamda tajriba ishlari amalga oshirildi, tajriba –sinov ishlarining natijalariga koʻra shakllanganlik darajasi samaradorligi baholab borildi.
Uchinchi bosqichda maktabgacha yoshdagi bolani maktabga tayyorlashda madaniy va gigiena koʻnikmalariga qoʻyilgan talablar va rioya qilishning tajribaga qadar va tajribadan keyingi holati oʻzaro qiyosiy oʻrganildi: yakuniy natijalar matematik –statistik metod yordamida qayta taxlil etildi; Kurs ishining borishi, unda ilgari surilgan nazariy va amaliy qarashlar asosida umumiy xulosalarga kelindi.
Kurs ishining ilmiy yangiligi:
- MTM tarbiyachilari va ota –onalar uchun oilada bolani maktabga tayyorlashda madaniy va gigiena koʻnikmalariga qoʻyilgan talablar va rioya qilish usullarining nazariy asoslari tavsiya etildi.
Kurs ishning tarkibiy tuzilishi: kirish, ikki bob, toʻrtta fasl, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatida iborat.
Kurs ishining tuzulishi: Kirish, 2 bob, 4 ta paragrif xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat.

I Bob Maktabgacha yoshdagi bolalarni huquqiy tarbiyalash

1.1 Maktabgacha ta'lim tashkilotlarni boshqarishga doir huquqiy meyoriy hujjatlarni o'rganish
Bolalar - kelajagimiz. Bugungi kunda ular qanday axloqiy xatti-harakatlarga sarflaymiz, bizning umumiy ertangi kunimiz bevosita bog'liq. Bolaning huquqi haqida ongli ravishda bilish, to'liq, madaniyatli, o'zini o'zi ta'minlash etadigan shaxsni shakllantirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni fuqorolik-huquq ta'limi
Fuqarolik-huquq me'yorlari quyidagi hujjatlarda batafsil yoritilgan:

• 
  Bola huquqlari deklaratsiyasi (1959).
  
• 
  Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi (1989).
  
• 
  Bolalar hayotini saqlab qolish, himoya qilish va rivojlantirish bo'yicha Umumjahon deklaratsiyasi (1990).
  

Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ushbu qonunlar haqida ma'lumotni taqdim etish juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi katta yoshdagi (6-7 yosh) bolalar uchun huquqiy ta'lim berish tavsiya etiladi. Trening shakllari mavjud bo'lishi kerak bir noodatiy suhbat, o'yin yoki o'qituvchi bilan bolaning o'zaro aloqasi orqali. Bolada jamiyatdagi o'z o'rnini anglash, imkoniyat va ularning qabul qilinadigan chegaralarini tushunishlariga yordam berish kerak. Axloqiy xulq-atvorni, aloqa axloqini o'rgatish. Vatani, davlati kimligini tushuntirib, o'z ona yurtining va boshqa davlatlar va millatlarning tarixi va urf-odatlari bilan tanishib chiqing. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ma'naviy va axloqiy tarbiyalash Axloqiy va huquqiy ta'lim bolalar huquqlarini xabardor qilishdan iborat bo'lib, ular qanday ishlarni yaxshi va jamiyatga foydali ekanligini tushuntiradi va aksincha atrofdagi odamlarga zarar etkazadi. Bolaga jamiyatning bir qismi ekanligini tushuntirish va uning ko'pgina harakatlarini butun mamlakatni rivojlantirishda namoyon qilish muhimdir.
Bolaga uning huquqlari haqida aytib bering:

1. 
   Oilada sevgi va g'amxo'rlik qilish huquqi.
   
2. 
   Ta'lim olish huquqi.
   
3. 
   Tibbiy yordam ko'rsatish huquqi.
   
4. 
   Dam olish huquqi.
   
5. 
   Axborot olish huquqi.
   
6. 
   Shaxsiylikka bo'lgan huquq.
   
7. 
   O'z fikrini va manfaatlarini ifoda etish huquqi.
   
8. 
   Zo'ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilish huquqi.
   
9. 
   To'g'ri ovqatlanish huquqi.
   
10. 
    Qulay yashash sharoitlari.
    

Har bir huquqning ma'nosini tushuntiring.
Maktabgacha tarbiyachilarning huquqiy ta'limi Kichik yoshda asosiy diqqat axloqiy tarbiyada bo'lishi kerak. Bolaning ongida xulq-atvorning asosini qo'yish, nima qilish mumkinligi va nima uchun qilinayotgani haqida tushuntirish. Bolaning qanday harakatlari o'zi va atrofidagi odamlarga zarar etkazadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning huquqiy ta'limi - o'yinlar Maktabgacha yoshdagi bolalarni huquqiy o'qitish kurslari kun davomida, har yili ta'lim olishlari kerak. Bolalar huquqlarini o'rganish joiz emas. Bolaning huquqlarining aniq ifodasini bilish shart emas, lekin u ularning ma'nosini aniq tushunib, ularni amalda qo'llashi kerak. Maktabgacha yoshdagi bolalarni o'yin orqali huquqiy o'qitish kichik fuqarolarni xabardor qilishning eng ma'qul yo'li hisoblanadi. O'yinlarning ayrim misollari quyidagilardir:
Mamlakatlarning ramziy ma'nosi haqidagi hikoyalar turkumidan so'ng, bolalarni o'z bayroqlari va janglarini tortib olishlarini iltimos qiling. Rasmni jild bilan ko'rsating va u nima etishmasligini so'rang. Yalpiz tasviri noto'g'ri tasvirlangan bo'lishi kerak. Farzandlaringiz orzu qilgan maktab haqida qisqacha hikoya qilishlarini so'rang. Qoidalar va qonunlar bo'lmasligi mumkin. Ba'zi bolalar haqida gapirib bo'lgach, boshqalarga bu xatti-harakatga olib kelishi mumkinligini va umumiy qabul qilingan qadriyatning aloqa qoidalari.
Bolalarni ko'zlarini yumib, ularni kichik xatolar deb tasavvur qiling. Hasharotlarning hayotini va uning xavfsizligini modellashtirish. Bolalar o'zlarini hasharotlar deb tanishtirganlarida nimani his qilganlari to'g'risida gaplashsin. Va boshqalar bilan qanday munosabatda bo'lish kerakligi, ular hech kim ularni ranjitmasligiga amin edi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni huquqiy jihatdan ta`minlash ularga jamiyatning to'la a'zolari bo`lishiga yordam beradi va shaxsning shakllanishida ijobiy dinamikani ta'minlaydi.
Mariya Motessori ilmiy izlanuvchan, tabiatshunos, vrach, psixolog Italiya yashab ijod etgan, Gollandiyada vafot etgan. Uning maktabgacha tarbiya sohasida pedagogik faoliyatini butun dunyo xalqlari biladi. U bolalar bilan ishlash jarayonida bolalarga xos bo`lgan psixologik xususiyatlarni: ularning qobiliyatlari, qiziqqishlari, bilim darajalarini o`rgandi. Shularga asoslanib didaktik o`yinlar va didaktik materiallar yaratdi. Uning fikricha pedagogika bolaga yordam bermaydi balki, tarbiyachiga yordam beradi. Haqiqatdan ham shunday. O`rgatish uslubi bolalarning istagi, qiziqishi, mushohada qilishi bilan bog`lanmas ekan, bu uslubning samarasi to`g`risida o`ylamasa ham bo`ladi. Biz o`rganib qolgan eski uslubga nazar tashlaydigan bo`lsak, bolalarning istak hohishini hisobga olmasdan hammasini yig`ib, majburlab gapimizni eshitishi, xuddi shunday qilib hikoya qilib berish, namunadagiday rasm chizish talab qilinar edi. Bunday holat bolani chegaralab uning erkin harakat qilish, mustaqil fikr yuritish, ijodkorlik sifatlarini bo`g`adi. Natijada faqat bola ko`r-ko`rona o`zgalarga taqlid qilishdan nariga o`tmaydi. Bolalik inson umrining bir bo`lagidir. Inson butun umr bo`yi oladigan bilimning eng ko`p qismini ayniqsa maktabgacha tarbiya yoshida egallaydi. Yoshligidan istak, hohishi bo`yicha harakat qilishi, o`ylashi mustaqil fikrlashi uchun oilada ham, bolalar bog`chasida ham kattalar tomonidan sharoit yaratilishi zarur. Bola “kim bilan”, “qachon”, “nima bilan” shug`ullanilishini o`zi hal qilsin. Masalan: hal qilishning barcha bosqichlarini o`zi yecha olsagina mantiqiy fikrlashi rivojlanib boraveradi. Savolga to`g`ri va tez javob berishi uchun kattalar shoshilmasligi kerak.
Kech bo`lsa ham bola o`z xatosini o`zi to`g`rilasin, o`z fikrining to`g`riligini o`zi dadil turib isbotlay olsin. M.Montessori pedagogikasining ahamiyati xuddi shunday sifatlarni tarbiyalashga, aqliy qobiliyatlarni rivojlantirishga qaratilganligidadir. U yaratgan o`yinlar sezgi organlari: ko`rish, eshitish, teri-tuyush. Hid bilish, ta`m bilish orqali narsa va hodisalarni bilib olishga mo`ljallangan “kvadrat tuz”, “bo`sh katakni to`ldir”, “nuqtalat o`yini”, “Loto”, “Rangiga qarab o`rnini top”, “O`z o`rnini top”, “Qaysi biri ortiqcha” o`yinlari shular jumlasidandir.
Atoqli italiyalik pedagok, psixiatr vrach M.Montessori 1870-1952 yillarda yashab ijod etgan. U asos solgan bolalar uylariga maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar jalb qilinib, u yerda tarbiyaning o’ziga xos tizimi amalga oshirildi. U tuyg’u organlarini tarbiyalashni birinchi o’ringa qo’yadi,buning uchun tegishli didaktik material ishlab chiqadi. Mashqlar sistemasi bolalarda muayyan ko’nikma va malakalarni: predmetlarni shakliga,vazni va rangiga qarab farqlash,xilma-xil ovoz va hidlarni bilish ko’nikmalarini hosil qilishga qaratilgan. Montessoru foydalanadigan didaktik materiallar o`z-o`zini nazorat qilish prinsipiga muvofiq yaratilgan bo`lib, bolalarga, pedagogning ishtirokisiz, mustaqil shug`ullanish imkonini beradi. Lekin bunda sezgi organlarining rivojlanishi nutqning o`sishi bilan bog`lanmas edi.
Kattalar tomonidan majburlash, “uni o`yna”, “buni o`yna”, “xato qilding”, “mana bunday bajar” qabilida ish tutish M. Montessori pedagogikasiga zid uslublardir. Uning ta`limi “O`zim bajarishim uchun menga yordam ber” qabilida ish yuritishga asoslangandir. Bola erkin “kim bilan”, “nima bilan”, “qachon” tushunchalarini o`zi hal qilsin. O`zi ko`rib, eshitib, harakat qilib, paypaslab mushohada, ya`ni mantiqiy fikrlay olsin.
Maktabgacha ta’lim sohasida pedogogik jarayonga xozirgi kun talablari bolalarni erkin fikrlashga undovchi qanday topshiriqlar, ta’limiy oyinlardan foydalanish lozimligi togrisida tushuncha beradi. Bolalarda erkin , xur fikrlilikni tarbiyalash istagi xalqimizda qadimdan mavjudligini ta’kidlash uchun Xoja Nasriddin xaqidagi rivoyatlardan birida mazkur mavzuga dahldor bo`lgan kichik bir korinish saqlanib qolganligini quyidagicha hikoya qiladi .
Xoja Nasriddinning qoshnisi uning oz farzandini kaltaklayotgani ustidan chiqib qoladi. Qoshni xayron boladi. Chunki bola tartibli, doimo ota-onasining aytganini qiladi .Qoshnisi Xoja Nasriddindan kaltaklash sababini soraganida, u quyidagicha javob qiladi:
O‘zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limga oid qonun xujjatlari.
Mamlakatimizda mustaqillikning birinchi yillaridan boshlab ta’lim sohasida eski yondashuvlardan butunlay voz kechilib, yangicha tamoyillarga, milliy qadriyat va an’analarimizga, jahon mamlakatlarining ilg‘or tajribasiga asoslanib, hayotimizni tubdan yangilash, uzoq va davomli maqsadlarni amalga oshirish uchun ta’lim va tarbiya sohasiga ustuvor ahamiyat qaratilib kelinmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan bo‘lib ushbu qonun 5 bo‘lim va 34 moddadan iborat. Ushbu Qonun fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslarini belgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilgan.
Jumladan ushbu qonunda bilim olish huquqi:

1. 
   Davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini rivojlantirish;
   
2. 
   Ishlab chiqarishdan ajralgan va ajralmagan holda ta’lim olishni tashkil etish;
   
3. 
   Ta’lim va kadrlar tayyorlash davlat dasturlari asosida bepul o‘qitish, shuningdek ta’lim muassasalarida shartnoma asosida to‘lov evaziga kasb-hunar o‘rgatish;
   
4. 
   Barcha turdagi ta’lim muassasalarining bitiruvchilari keyingi bosqichdagi o‘quv yurtlariga kirishda teng huquqlarga ega bo‘lishi;
   
5. 
   Oilada yoki o‘zi mustaqil ravishda bilim olgan fuqarolarga akkreditatsiyadan o‘tgan ta’lim muassasalarida eksternat tartibida attestatsiyadan o‘tish huquqini berish orqali ta’minlanishi belgilab qo‘yilgan. “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunga asosan ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari sifatida quyidagilar belgilab qo‘yilgan:
   

1. 
   Ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi;
   
2. 
   Ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
   
3. 
   Umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi;
   
4. 
   O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishini: akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning ixtiyoriyligi;
   
5. 
   Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
   
6. 
   Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
   
7. 
   Ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
   
8. 
   Bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish;
   
9. 
   Ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.
   

Ushbu qonunda tegishli ma’lumoti, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqiga ega ekanligi xamda pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish sud hukmiga asosan man etilgan shaxslarning ta’lim muassasalarida bu faoliyat bilan shug‘ullanishiga yo‘l qo‘yilmasligi aloxida ta’kidlab o‘tilgan.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning 6-moddasida ta’lim muassasasining huquqiy maqomi nazarda tutilgan. Unga asosan, ta’lim muassasasi yuridik shaxs bo‘lib, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tashkil etiladi. Nodavlat ta’lim muassasasi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda davlat akkreditatsiyasidan o‘tgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlari va ta’lim faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga ega bo‘ladi. Ta’lim muassasasini akkreditatsiyalash vakolatli davlat organi tomonidan attestatsiyaga asosan amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan.
Ushbu qonunga ko‘ra, ta’lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan ustav asosida faoliyat ko‘rsatadi. Ta’lim muassasasi attestatsiya natijalariga binoan davlat akkreditatsiyasidan mahrum etilishi mumkin. Ta’lim muassasalari o‘quv-tarbiya majmualariga hamda o‘quv-ilmiyishlab chiqarish birlashmalari va uyushmalariga birlashishga haqli.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning 7-moddasida Davlat ta’lim standartlari umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim mazmuniga hamda sifatiga qo‘yiladigan talablarni belgilaydi, deb ko‘rsatilgan.
Davlat ta’lim standartlarini bajarish O‘zbekiston Respublikasining barcha ta’lim muassasalari uchun majburiy xisoblanadi. Ta’lim muassasalarida ta’lim berish tilidan foydalanish tartibi Davlat tili to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tartibga solinishi aloxida qayd etilgan.
O‘zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
-davlat standartlariga muvofiq ta’lim dasturlarini amalga oshiruvchi davlat va nodavlat ta’lim muassasalari;
-ta’lim tizimining faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar;
-ta’lim sohasidagi davlat boshqaruv organlari, shuningdek ularga qarashli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar.
O‘zbekiston Respublikasida ta’lim maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi, oliy ta’lim, oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim, kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, maktabdan tashqari ta’lim turlarida amalga oshiriladi.
Qonunda ta’lim turlariga quyidagicha ta’rif berilgan:

• 
  Maktabgacha ta’lim odatda davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi, qisqa muddatli guruxlar tuzish orqali amalga oshiriladi. Bu ta’lim olti-yetti yoshgacha oilada, bolalar bog‘chasida va mulk shaklidan qat’iy nazar boshqa ta’lim muassasalarida olib boriladi, xamda u bola shaxsini sog‘lom va yetuk, maktabda o‘qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko‘zlaydi.
  
• 
  Umumiy o‘rta ta’lim odatda umumiy o‘rta ta’lim olish uchun zarur bo‘lgan savodxonlik, bilim va ko‘nikma asoslarini shakllantirish, bilimlarning zarur hajmini berish, mustaqil fikrlash, tashkilotchilik qobiliyati va amaliy tajriba ko‘nikmalarini rivojlantirish, dastlabki tarzda kasbga yo‘naltirish va ta’limning navbatdagi bosqichini tanlash maqsadini ko‘zlaydi.
  
• 
  O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi akademik litsey yoki kasb-hunar kollejida amalga oshiriladi. Uning asosiy maqsadi o‘quvchilarning intellektual qobiliyatlarini jadal o‘stirishni, ularning chuqur, tabaqalashtirilgan va kasb-hunarga yo‘naltirilgan bilim olishlarini ta’minlash, o‘quvchining kasb-hunarga moyilligi, mahorat va malakasini chuqur rivojlantirish, tanlangan kasblar bo‘yicha bir yoki bir necha ixtisos olishni ta’minlash hisoblanadi.
  
• 
  Oliy ta’lim oliy o‘quv yurtlarida (universitetlar, akademiyalar, institutlar va oliy maktabning boshqa ta’lim muassasalarida) amalga oshiriladi. Oliy ta’limning asosiy maqsadi oliy ta’lim yo‘nalishlaridan biri (bakalavriat) yoki aniq mutaxassislik (magistratura) bo‘yicha puxta bilim berish hisoblanadi.
  
• 
  Oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim jamiyatning ilmiy va ilmiy- pedagogik kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlarini ta’minlashga qaratilib, u oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-tadqiqot muassasalarida (doktorantura, mustaqil tadqiqotchilik) amalga oshiriladi.
  
• 
  Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash OTMlarda, maxsus ta’lim muassasalarida, Oliy maktablarda, qisqa muddatli o‘quv kurslarida yoki boshqa tashkilotlarda amalga oshirilishi mumkin bo‘lib, uning asosiy maqsadi kasb bilim va ko‘nikmalarni chuqurlashtirish hamda yangilashni ta’minlashga qaratiladi.
  
• 
  Maktabdan tashqari ta’lim bolalar va o‘smirlarning yakka tartibdagi ehtiyojlarini qondirish, ularning bo‘sh vaqti va dam olishini tashkil etish, madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport va boshqa yo‘nalishlarda ko‘rsatiladi. Bu ta’lim bolalar, o‘smirlar ijodiyoti saroylari, uylari, klublari va markazlari, bolalar va o‘smirlar sport maktablari, san’at maktablari, musiqa maktablari, studiyalar, kutubxonalar, sog‘lomlashtirish muassasalari va boshqa muassasalar tomonidan amalga oshiriladi.
  

O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunining 19- moddasida Akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarining bitiruvchilariga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to‘g‘risidagi hujjat (shahodatnoma, diplom, sertifikat, guvohnoma) beriladi deb ko‘rsatilgan. Davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to‘g‘risidagi hujjat oilada ta’lim olgan yoki mustaqil ravishda bilim olgan va akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarining tegishli ta’lim dasturlari bo‘yicha ekstern tartibida imtihonlar topshirgan shaxslarga ham berilishi qonunda belgilangan.
Tegishli bosqichdagi ta’limni tugallamagan shaxslarga belgilangan namunadagi ma’lumotnoma beriladi deyilgan ushbu qonunda.
Davlat tasdiqlagan namunadagi ma’lumot to‘g‘risidagi hujjat navbatdagi bosqich ta’lim muassasalarida ta’lim olishni davom ettirish yoki tegishli ixtisoslik bo‘yicha ishlash huquqini beradi.
O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunining 20- moddasida ta’lim oluvchilarni ijtimoiy himoya qilish, ya’ni me’yoriy hujjatlarga muvofiq imtiyozlar, stipendiya va yotoqxonada joy bilan ta’minlash, 21-moddasida ta’lim muassasalari xodimlariga ish vaqtining qisqartirilgan muddati belgilanishi, haq to‘lanadigan yillik uzaytirilgan ta’tillar, hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar, ta’lim muassasalari ish haqiga mo‘ljallangan mavjud mablag‘lar doirasida mustaqil ravishda stavkalar, mansab okladlariga tabaqalashtirilgan ustama belgilashga hamda mehnatga haq to‘lash va uni rag‘batlantirishning turli shakllarini qo‘llashga haqliligi, 22-moddasida yetim bolalarni va ota-onalarining yoki boshqa qonuniy vakillarining vasiyligisiz qolgan bolalarni o‘qitish va ularni boqish davlatning to‘la ta’minoti asosida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshirilishi, 23-moddasida esa jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan, shuningdek, uzoq vaqt davolanishga muhtoj bo‘lgan bolalar va o‘smirlarni o‘qitish, qisman yoki to‘la davlat ta’minotida bo‘lishi belgilab qo‘yilgan.
Ushbu qonunga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi vakolatlariga quyidagilar:

• 
  ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
  
• 
  ta’lim sohasidagi davlat boshqaruvi organlariga rahbarlik qilish;
  
• 
  ta’limni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
  
• 
  ta’lim muassasalarini tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilash;
  
• 
  ta’lim muassasalarini akkreditatsiyadan, pedagog, ilmiy kadrlarni attestatsiyadan o‘tkazish tartibini belgilash;
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasining hududida boshqa davlatlarning ta’lim muassasalariga ta’lim faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beruvchi ruxsatnomalar berish;
  
• 
  qonun hujjatlariga muvofiq xorijiy davlatlarning ta’lim to‘g‘risidagi hujjatlarini tan olish va hujjatlarning ekvivalent ekanligini qayd etish tartibini belgilash;
  
• 
  davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash;
  
• 
  davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to‘g‘risidagi hujjatlarni tasdiqlash va ularni berish tartibini belgilash;
  
• 
  davlat grantlari miqdori va ta’lim muassasalariga qabul qilish tartibini belgilash;