I bob Mumtoz poetik shakl va zamonaviy ifoda usuli

50
II BOB BO„YIChA XULOSALAR.
1. 90 yillar o‗zbek she’riyatida ijod qilgan shoirlarning aruzdagi she’rlari bilan
barmoqdagi asarlari shakl, vazn e’tiboridan farqlanadi; obrazli fikrlash,
falsafiylik jihatidan umumiylik kasb etadi.
2. G‗azallarning mavzu yo‗nalishi va tuzilishiga ko‗ra turlari: Keyingi davrlarda
g‗azalning mavzu yo‗nalishi kengayib borgan.: Shu tariqa, g‗azal mavzusi
insonning keng, intim tuyg‗ulari bilan birga ijtimoiy-hayot muammolarini ham
qamrab oladigan bo‗ldi.
3. Aruz bugungi davr she’riyatida yetakchi o‗rinni egallamasa ham, kitobxon
ehtiyojiga javob bera oladigan, iste’dodli shoirlar tomonidan qo‗llanilayotgan
adabiy vosita.
51
XULOSA
O‗tgan asr boshlarida − hayotdagi ijtimoiy o‗zgarishlar tufayli Yevropa va rus
lirikasi janrlarning adabiyotimizga kirib kelishiga yo‗l ochildi. Xorijiy janr
o‗qish yo‗li bilan, to‗g‗ridan-to‗g‗ri andoza olish va tarjima qilish qilish orqali
kirib keldi. Demak, har bir davr va adabiy jarayonning o‗z janrlar tarkibi
bo‗ladi. Bunday xususiyat har bir katta-kichik shoir ijodi uchun ham xos.
Janr adabiy jarayonda quyidagi olti xil holatni boshidan kechiradi:
An’anaviylik;
Boshqa xalqdan o‗tish;
Yangidan tug‗ilish;
Eski janrning goho ―o‗lishi‖;
Janrning lirik belgilariga ega yoki ega bo‗lmaslik;
Janrlikka intilayotgan she’rlarning mavjudligi;
1. Yangi davr she’riyatida g‗azalchilik an’analari Habibiy, Charxiy,
Chustiy, E.Vohidov, J.Kamol kabi o‗nlab shoirlarimiz tomonidan
muvaffaqiyatli davom ettirildiki, g‗azalni hozirgi she’riyatda ham nisbatan faol
bo‗lgan janrlardan sanash uchun yetarli asos bor.
2. 60-yillarga kelib aruzga munosabat o‗zgara boshladi. Uning o‗zbek
adabiyoti, she’riyatidagi o‗rni tiklanibgina qolmay, E.Vohidov, J.Kamol
A.Oripov, J.Jabborov kabi shoirlar ijodida yuksak bosqichga ko‗tarilgan.
3. E.Vohidovning mumtoz adabiyotning bugungi kunda yangilangan janri
bo‗lmish g‗azaldagi merosi A.Oripovnikidan miqdor jihatidan salmoqliroq.
Shoir bu janrga ko‗p va xo‗b murojaat etadi. A.Oripov ijodida g‗azallar miqdori
kam bo‗lsa-da, shoir g‗azal janriga oz va soz murojaat etadi. Ikki ijodkor ushbu
janrda ham xaqiqiy iste’dod namunasini ko‗rsata olgan.
52
4. 90 yillarga kelib g‗azallarning mavzu yo‗nalishi va tuzilishiga ko‗ra
turlari: Keyingi davrlarda g‗azalning mavzu yo‗nalishi kengayib borgan. Shu
tariqa, g‗azal mavzusi insonning keng, intim tuyg‗ulari bilan birga ijtimoiyhayot
muammolarini ham qamrab oladigan bo‗ldi.
5. Aruz bugungi davr she’riyatida yetakchi o‗rinni egallamasa ham,
kitobxon ehtiyojiga javob bera oladigan, iste’dodli shoirlar tomonidan
qo‗llanilayotgan adabiy vosita.