I bob. Organik kimyoning tuzilish nazariyasi 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari

Formula Nomlanishi
Empirik Struktura Xalqaro
C3H4 H2C C CH2 Propadiyen
C4H6
H2C C CH CH3
Butadiyen – 1,2
H2C CH CH CH2 Butadiyen – 1,3
C5H8
H2C C CH CH2 CH3 Pentadiyen – 1,2
H2C CH CH CH CH3 Pentadiyen – 1,3
H2C CH CH2 CH CH2 Pentadiyen – 1,4
H2C C CH CH2
CH3
2–metil butadiyen
– 1,3
Izomeriyasi. Alkadiyenlar uchun zanjir va holat izomerlari uchraydi.
Olinishi:
1. S. V. Lebedev yuqori temperaturada etil spirtidan katalizator ishtirokida
butadiyen – 1,3ni sintez qildi:
2CH3CH2OH CH2 CH CH CH2 + H2 + 2H2O
55
2. Alkanlarni sanoatda yuqori temperaturada va katalizator ishtirokida degidrogenlab
butadiyen – 1,3 olinadi.
CH3 CH2 CH2 CH3 H2C CH CH CH2 + 2H2
Fizik xossalari.
Diyen uglevodorodlarning ham fizik xossalari to’yingan va to’yinmagan
uglevodorodlarning gomologik qatori kabi ma’lum tartibda o’zgaradi.
Butadiyen-1,3 normal sharoitda gaz modda, 2-metilbutadiyen-1,3 esa uchuvchan
xususiyatga ega bo’lgan suyuqlik hisoblanadi.
Kimyoviy xossalari.
Alkadiyenlar ham alkenlarga o’xshab birikish reaksiyalariga kirishadi. Butadien-
1,3 ni brom bilan ta’sirlashishida 1,4 yoki 1,2 birikish reaksiyalari amalga
oshadi.
CH2 CH CH CH2 + Br Br CH2Br CH CH CH2Br 1,4 - birikish reaksiyasi
1,2 - CH2 CH CH CH2 + Br Br CH2Br CHBr CH CH2 birikish reaksiyasi
1,4 - dibrombuten - 2
3,4 - dibrombuten - 1
CH2Br 1,4 - birikish reaksiyasi
CH CH2 1,2 - birikish reaksiyasi
- 2
- 1
CH2 CH CH CH2 + Br Br CH2Br CH CH CH2Br 1,4 - birikish reaksiyasi
CH2 CH CH CH2 + Br Br CH2Br CHBr CH CH2 1,2 - birikish reaksiyasi
1,4 - dibrombuten - 2
3,4 - dibrombuten - 1
CH2Br 1,4 - birikish reaksiyasi
CH CH2 1,2 - birikish reaksiyasi
- 2
- 1 Alkadienlarning yonish reaksiyasini quyidagi umumiy tenglama bilan ifodalash
mumkin:
CnH2n-2 + (1,5n-0,5)O2 nCO2 + (n-1)H2O
C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O
C5H8 + 7O2 5CO2 + 4H2O
56