I bob tarixiy davr, madaniy hayot
Download 77.8 Kb.
|
Mundarija
X U L O S A
Noma, yuqori fasllarda qayd etilganidek, ijtimoiy-siyosiy va adabiyestetik hodisaga aylana borish jarayonida xilma-xil vazifani bajaruvchi shakl va mundarijaga ega bo’la bordi. Xat, maktub shaklining ommabopligi, shaxsiy tuyg’ularni ifodalashdagi o’ng’ayligi badiiy ijod ahlining e’tiborini tortdi. So’z san’atkorlari maktub, noma shaklida she’rlar, dostonlar, hikoyalar, qissalar yoza boshlaganlar. O’zbek mumtoz adabiyoti tarixida maktub “insho” shaklida birinchi marta Alisher Navoiyning ijodidan mustahkam o’rin oldi. Ulug’ shoir va mutafakkir turli yillarda turli munosabatlar bilan har kimlarga yozgan xatlarini to’’lab, “Munshaot” nomi bilan kitob holiga keltirdi. Navoiy an’analariga qiziqish va ehtirom bilan munosabatda bo’lgan Zahiriddin Muhammad Bobur ham hayotidagi eng muhim, tarbiyaviy ahamiyatga ega, tarixiy hodisalarni o’zida aks ettiruvchi maktublarini “kitobat” nomi bilan “Boburnoma”ga kiritdi. O’zbek mumtoz adabiyoti namunalarida, xususan, Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig”, Alisher Navoiyning “Xamsa” asarlari qahramonlari tilidan yaratilgan maktub-nomalar ham asar tarkibidan o’rin oldi. Bu maktub-nomalar obrazlarning ma’naviy olami, xarakter xususiyatlari, orzu-umidlari yanada yorqinroq aks etishiga xizmat qildirildi. Maktub, xatlar sof adabiy hodisa sifatida mumtoz adabiyotimizga kirib kelishi noma janrining shakllanishiga turtki berdi. Natijada badiiy adabiyotimiz xazinasi Xorazmiyning “Muhabbatnoma”sidan boshlab turli yetuk adabiy asarlar bilan boyidi. Noma xususiy hodisalikdan ijtimoiy-ommaboplik darajasiga ko’tarildi. Unda yorqin obrazlar, estetik ta’sirchan hodisalar, falsafiy g’oyalar o’z aksini to’la boshladi. Xorazmiyning «Muhabbatnoma»si o‘zbek mumtoz adabiyotidagi noma janrining ilk yorqin namunasi sanaladi. Albatta «Muhabbatnoma» faqat nomalar yig‘indisi emas, unda g‘azal, qit’a, fard kabi kichik lirik janrlarga xos asarlar ham mavjud. Lekin asardagi o‘n bir noma asar tuzilishining bosh xususiyatini belgilaydi. Shoir shundan kelib chiqib “noma» so‘zini asar nomiga ham chiqazgan. Xorazmiyning nomanavislik an’anasini adabiyotimizda Xo‘jandiy «Latofatnoma»si, Yusuf Amiriy «Dahnoma»si, Said Ahmad «Taashshuqnoma»si, Sayyid Qosimiy «Haqiqatnoma»si va «Sadoqatnoma»si bilan davom ettirdi. Download 77.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling