I. I. Qo`qonboyev, M. A. Yigitaliyeva

Mustaqil ishlash uchun masalalar 

 

   No`malum metall xloridi suyuqlanmasi orqali     soat davomida 

kuchi       A bo`lgan tok o`tganda      gr metall ajralib chiqdi. Qaysi 

metall xloridi elektroliz qilingan?  

J: Al. 

   Nikel  nitrat  eritmasini  elektroliz  qilib      gr  metall  olindi.  Agar 

eritma  hajmi       ml   ρ      g/ml)  bo`lsa,  hosil  bo`lgan  moddaning 

massa ulushini (%) hisoblang.  

J:     

   Kaliy gidroksid eritmasi      soat davomida    A tok ishirokida 

elektroliz  qilindi.  Qolgan  eritma  massasi      gr  konsentrasiyasi    %  li 

kaliy  gidroksid  ekanligi  aniqlansa,  boshlang`ich  eritmadagi  ishqorning 

konsentrasiyasini (%) hisoblang.  

J        

   Suvsiz rux sulfat bilan kadmiy sulfatdan iborat      gr aralashma 

suvda  eritildi.  Rux  bilan  kadmiyni  batamom  ajratib  olish  uchun 

eritmadan      min  davomida         A  kuchga  ega  bo`lgan  elektr  toki 

o`tkazildi. Sulfatlar aralashmasining tarkibini (g) aniqlang.  

J      g ZnSO

 

       g CdSO

 

 

    Mis  (II)  nitrat  va  kumush  nitrat  aralashmasining       ml 

eritmasidan     soat  davomida         A  kuchga  ega  bo`lgan  elektr  toki 

o`kazilganda, katodda har ikki metaldan hammasi bo`lib      gr ajralib 

chiqdi. Eritmadagi tuzlarning molyar konsentrasiyasini aniqlang.  

J: 0,1 M Cu(NO

 

)

 

, 0,1 M AgNO

 

  

   

 

         ml  suvda      gr  natriy  sulfat  eritilib,  uni  elektroliz 

qilingandan so`ng    % li eritma olindi. Harorat   

 

C va    kPa ga teng 

bo`lsa, elektroliz natijasida necha (l) kislorod olingan?  

J: 18 l 

       molyar konsetrasiyali     ml sulfat kislota eritmasi berilgan. 

Kislota konsetrasiyasini   M ga etkazish uchun eritmadan       A tokni 

necha soat davomida o`tkazish kerak?  

J:    soat 

    Elektrodlari  ketma-ket  ulangan  ikkita  idishninig  birida  osh  tuzi, 

ikkinchisida  natriy  yodid  eritmalari  bo`lib,  ulardan  bir  xil  miqdordagi 

elektr  toki  o`tkazilganda,  ikkinchi  idishda   ,    g  yod  hosil  bo`ldi. 

Birinchi idishdagi elektroliz mahsulotining massasini (g) aniqlang.  

J: 1,42 g 

    Ko`mir  elektrod  ishtirokida  CuSO

 

  ning       g  suvli  eritmasi 

 ρ      g/ml)  elektroliz  qilinganda,  anodda        l  gaz  ajralib  chiqdi. 

Olingan yangi eritmaning (%) konsentrasiyasini aniqlang.  

J: 2,5% 

     Kumush  nitratning     l  eritmasining  elektrolizi  jarayonida 

katodda      g kumush ajralib chiqdi. Eritmada hosil bo`lgan kislota va 

anodda hosil bo`lgan modda miqdorini aniqlang.  

J: 3,48 g HNO

 

, 0,48 g O

 

 

     Tok  ketma-ket  ulangan  AgNO

 

,  CuSO

 

,  HClO

 

  ning  suvdagi 

eritmalari  o`tadi.  Agar         g  kumush  ajralib  chiqqan  bo`lsa,  necha 

gramm mis va necha (ml) vodorod ajraladi?  

J: 0,032 g Cu, 11,2 ml H

 

 

   

 

       %  li  osh  tuzining  …  g  eritmasi  tarkibidagi  tuz  tugaguncha 

elektroliz  qilinganda  olingan  vodorod       g  asetilenni  to`la 

gidrogenlashga etarli bo`ldi.  

J: 312 g 

          g  suvda      g  natriy  xlorid  eritildi  va  hosil  bo`lgan  eritma 

      A  tok  bilan  ...  soat  elektroliz  qilinganda  ishqorning  miqdori       

mol bo`ladi.  

J: 5,76 soat 

   Eritmasi  elektrolizida  suv  molekulalari  umuman  ishtirok 

etmaydigan  moddalarni  ko`rsating.      litiy  bromid;      kalsiy  yodid;     

rux nitrat;    xrom (III)-bromid;    mis (II)-xlorid.  

J:   va   

     Tarkibida      g  mis  (II)-nitrat  va      g  kumush  nitrat  bo`lgan 

eritma        sekund  mobaynida     A  tok  bilan  elektroliz  qilindi. 

Elektrolizga uchramay qolgan tuzni va uning massasini (g) toping.  

J:  ,6 g Cu(NO

 

)

  

ortgan. 

    Sulfat kislota eritmasi elektroliz qilinganda anodda      l (n.sh) 

gaz  ajralib  chiqandan  so`ng       g  eritma  qoldi.  Eritmadagi  sulfat 

kislotaning  massa  ulushi         tashkil  qilgan.  Boshlang`ich  eritmadagi 

kislotaning konsetrasiyasini (%) toping?   

J: 22,7% 

     Malaxit  ekvivalent  miqdordagi  sulfat  kislota  eritmasi  bilan 

reaksiyaga kirishib, eritmadagi mis tuzini sarflanib bo`lguncha elektroliz 

(elektrod  inert)  qilinganda  anodda        l  gaz  ajralgan  bo`lsa,  malaxit 

sulfat kislota eritmasida eritilganda ajralgan gazning hajmini (n.sh.l) da 

hisoblang.  

   

 

J: 2,8 l 

  . Tarkibida marganes sulfat bo`lgan       g kristalogidrat     ml 

suvda  eritildi.  Agar  marganesni  batamom  ajratib  olish  uchun        A 

kuchga  ega  bo`lgan  tok     soat  davomida  o`tkazilgan  bo`lsa,  elektroliz 

uchun olingan tuz kistallogidrati formulasini toping.  

J: MnSO

 

· H

 

O 

            g  metall  bromiddan         g  metall  xlorid  olindi.  Metall 

xlorid suvda eritildi va   A tok bilan    minut elektroliz qilindi. Katodda 

necha gramm va qanday metall ajralgan?  

J: 15,67 g Cd 

     Zichligi       g/ml  bo`lgan    %  li       ml  osh  tuz  eritmasi 

elektroliz  qilinganda,  katodda     l  gaz  ajralib  chiqdi.  Eritmada  hosil 

bo`lgan  natriy  girdroksidning  massa  ulushini  va  sarflangan  osh  tuzini 

massasini (g) aniqlang.  

J: 0,0692 NaOH va 26,11 g NaCl 

     Metall  xlorid  suyuqlanmasi  elektroliz  qilinganda          l  xlor 

(n.sh) va      g metall hosil bo`lgan. Qaysi metalning xloridi elektroliz 

qilingan?  

J: KCl 

     Valentligi   ga teng bo`lgan metall xloridi    minut davomida 

     A  kuchli  doimiy  tok  o`tkazilganda,  katodda         g  metall  ajralib 

chiqqan. SHu metalni aniqlang?  

J: In 

        soat  davomida  osh  tuzi  eritmasi  orqali       A  doimiy  tok 

o`tkazilganda, anodda ajralib chiqqan mahsulot hajmini (n.sh.l) toping?  

J: 8,36 l 

   

 

     KOH  eritmasi  inert  elektrod  yordamida  elektroliz  qilinganda, 

anodda      ml  gaz  chiqdi.  Katodda  ajralib  chiqqan  gaz  hajmini  (n.sh.l) 

hisoblang?   

J: 0.05 l 

     Natriy  sulfatning  massasi       g  bo`lgan      %  li  eritmasi 

elektroliz  qilinganda,  anodda        l  kislorod  ajralib  chiqdi.  Natriy 

sulfatning elektrolizdan keyingi massa ulushini (%) toping?  

J: 9,53% 

     Massasi  teng  bo`lgan  no`malum  metall  parchasi  bir  xil 

konsentrasiyali CuCl

 

 va CdCl

  

eritmalariga tushiriganda mis (II) xlorid 

eritmasiga tushirilgan plastinka massasi    %, kadmiy xlorid eritmasiga 

tushirilgan  plastinka  massasi        ga  etgan  bo`lsa,  eritmalarga  qanday 

metall plastinkasi tushirilgan?   

J: Fe 

     Massasi       g  bo`lgan  mis  (II)  sulfat  eritmasi  elektroliz 

qilinganda       ml  (n.sh)  kislorod  ajralib  chiqqan  bo`lsa,  elektroliz 

natijasida hosil bo`lgan sulfat kislotaning massa ulushi qanday bo`ladi?  

J:       

        g massasi kaliy xlorid eritmasi elektroliz qilinganda anodda 

      l  gaz  ajralib  chiqqan  bo`lsa,  hosil  bo`lgan  kaliy  gidroksidning 

eritmadagi massa ulushini toping?  

J: 12,4% 

        g massali rux nitrat eritmasi elektroliz qilinganda, katodda 

   g rux metali cho`kkan. Hosil bo`lgan nitrat kislotaning massa ulushi 

qanday bo`ladi?   

J: 0,135 

   

 

    Kaliy xloridning     %      g eritmasiga inert elektrod tushirib, 

elektroliz  o`tkazilganda  anodda        l  (n.sh)  gaz  ajralib  chiqdi.  Ajralib 

chiqqan gazni eritmadan chiqarib yuborilgan deb hisoblab, elektrolizdan 

keyin eritmadagi kaliy xloridning massa ulushini toping?  

J:        

31. MetCl

 

 va MetCl

 

 aralashmasi elektroliz qilinganda katodda     

mol  Met  hosil  bo`lgan.  Elektroliz  uchun  olingan  MetCl

 

  tarkibidagi 

metalning nisbiy atom massasini toping.  

J: Fe 

         g  natriy  sulfat  va  kadmiy  sulfat  tuzlari  aralashmasi       ml 

suvda eritildi. Agar kadmiyning batamom ajratib olish uchun eritmadan 

       A  kuchga  ega  bo`lgan  doimiy  tok     soat  davomida  o`tkazilgan 

bo`lsa,  elektrolizdan  keyin  eritmada  qolgan  tuzning  konsentrasiyasini 

(%) toping?  

J: 5,    

  . Kaliy xlorid eritmasidan   g Cd ajralib chiqishi uchun      K 

elektr toki o`tkazildi. Cd ning ekvivalent massasi qanchaga teng?  

J: 56,2 

  . Eritma tarkibida bir xil konsentrasiyali Fe

  

, Fe

  

, Ag

+

, Bi

  

 va 

Pb

   

ionlari mavjud. Agar kuchlanish etarli bo`lsa, elektroliz vaqtida bu 

ionlar qanday ketma-ketlikda ajralib chiqadi?  

J: Ag

+

, Bi

  +

, Pb

  

, Fe

  

, Fe

  

. 

   

 

Foydalanilgan adabiyotlar

 

 

    Ҳ Р Рахимов   Физик  ва  коллоид  кимѐ   –Тошкент   Ўқитувчи  

     

   Г П Хомченко  И Г Хомченко  Химиядан масалалар  Олий ўқув 

юртларига кирувчилар учун  –Тошкент  Ўқитувчи            б 

    Н А Париев   Ҳ Р Раҳимов   А Г Муфтахов   Анорганик  кимѐ 

назарий асослари  –Тошкент  Ўзбекистон            б 

 .  Е К Долгань   Инновации  и  современные  технологии  в 

обучении химии  Учебное пособия  -Калиниград        –С      

 . Н С Ахметов  Общая и неорганическая химия  Учеб  для вузов      

‒4-е изд   испр   -Москва    Высшая  школа  Изд  центр  «Академия»  

      –С      

    И Аскаров   К Гопиров   Основы  химии   -Ташкент   Ўзбекистон 

миллий энциклопедияси        –С      

 

   

 

MUNDARIJA 

 

Kirish 

    

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari 

   

Oksidlanish va qaytarilish jarayonlarining mohiyati 

    

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini toifalanishi 

    

Oksidlanish-qaytarilish 

reaksiyasi 

tenglamalarini 

tuzish shartlari 

     

Oksidlanish-qaytarilish 

reaksiya 

tenglamalarini 

tuzishda  yarim  reaksiyalar  yoki  ion-elektronli  usulni 

qo`llanilishi 

     

Namunaviy masalalar yechish 

     

Mustaqil ishlash uchun masala va mashqlar 

     

Elektroliz  

   

Elektrokimyo haqidagi dastlabki ma`lumotlar 

     

Gazlarda elektroliz haqida 

     

Elektroliz jarayonini tushuntirib beruvchi qonunlar 

     

Turli  xossali  tuzlarning  suvli  eritmalarida  elektroliz 

hodisalari 

     

Elektrolizning amaliy axamiyati 

     

Namunaviy masalalar yechish 

     

Mustaqil ishlash uchun masalalar 

     

Foydalanilgan adabiyotlar