I kirish II. Asosiy qism: Ruxning olinish usullari, tarixi, ishlatilishi

Simobning ishlatilishi
Simob kimyoviy xossalari tufayli muhim sohalarda va mahsulotlarda ishlatiladi. Simob va uning qotishmalaridan olinadigan aralashmalar va moddalar qishloq xo’jaligidan tortib to zargarlik buyumlarigacha, elektrotexnika sohasiga qadar keng qo’llanilish sohasiga ega. Masalan, simob oltin, kumush va platinani o’z rudalaridan ajratish uchun ishlatiladi. Elementar simob termometrlarda ishlatiladi.
Simob hosil qilgan amalgam qotishmalari, ayniqsa, stomatologiyada ishlatiladigan plomba ishlab chiqarishda ishlatiladi. Qalay amalgam oynalarni tayyorlash uchun ishlatiladi. Amalgam tish plombalari kumush, qalay va mis qotishmalarini simob bilan aralashtirib olinadi. Merkuriy bu qotishmaning qariyb 50 foizini tashkil qiladi. Bu qotishma tarkibidagi simob – bu metallarni bir -biriga bog’lab turuvchi qurilish materiali bo’lib, juda bardoshli plomba materialini hosil qiladi. Darhol savol paydo bo’lishi mumkin. Zaharli simob, amalgam qotishmalarida yoki plomba moddalarida odamlarga zarar etkazmaydimi? Boshqa metallar bilan simob hosil qilgan qotishmalarda uning kimyoviy tuzilishi o’zgaradi va zaharlanish xususiyati yo’qoladi. Bundan tashqari, plombalarning simob miqdori havo, suv va oziq -ovqat simobidan ancha kam.
Biz simob ishlatiladigan mahsulotlar va maydonlarning bir qismini quyidagicha sanab o’tishimiz mumkin; termometrlar, barometrlar, manometrlar, nasoslar, rektifikatorlar, elektr kalitlari, elektr asboblari, qog’oz, terini qayta ishlash, bo’yoqlar, batareyalar, akkumulyatorlar, yonuvchi materiallar, bug ‘, lampalar, vakuumli nasoslar, kosmetika, dorilar, kremlar va malhamlar va boshqalar.
Simobdan zaxarlanish
Simobni ko’plab ovqatlarda, havoda va suvda topish mumkin. Zaharli simob asab tizimiga zarar etkazadi. Simob bilan zaharlanish odatda simob tutunidan kelib chiqadi. Dengiz hayvonlarida metil simob to’planishi mumkin va bu mahsulotlarni iste’mol qilish simob bilan zaharlanishga olib keladi. Simob organizmdagi sulfhidril guruhlari bilan ta’sir o’tkazadi, ferment faolligini buzadi va hujayra o’limiga sabab bo’ladi.
Zaharlanishni keltirib chiqaradigan simob turi asosan elementar simobdir. Bu turdagi simobni changdan tozalash bug’lanish tezligini oshiradi. Elementar simob ham teri orqali so’rilishi mumkin. Noorganik simob tuzlari og’iz orqali yoki teri orqali kirishi mumkin. Bu jigar va buyrakda saqlanadi. U markaziy asab tizimini va yo’ldoshni juda oz miqdorda kesib o’tadi. Organik simob tanaga oziq -ovqat bilan kiradi. U qon hujayralarida, jigarda, buyrakda va markaziy asab tizimida to’planib, simobning noorganik komponentiga aylanadi. U tanadan siydik va najas orqali chiqariladi
Og’iz orqali yuborilgan noorganik simob gipertermiya, qorin bo’shlig’i kramplari, qonli diareya, qon ketadigan yaralar va nekrozga olib kelishi mumkin. Metall simob, najas orqali chiqarilishini kechiktiradigan holat bo’lmasa, o’tkir zaharlanishni keltirib chiqarmaydi. Agar uni tanadan chiqarib bo’lmaydigan bo’lsa, o’tkir metall simob bilan zaharlanish paydo bo’ladi. Zaharlanishda isitma, bosh og’rig’i, og’izda metall ta’mi, ko’ngil aynishi, qusish, diareya, haddan tashqari asabiylashish, unutuvchanlik va ko’rish buzilishi kabi ba’zi noqulayliklarni keltirib chiqaradi.
Simobning inson tanasiga boshqa zarari; miya funktsiyalari, DNK va xromosomalarning shikastlanishi. Bu allergik kasalliklarni keltirib chiqaradi. Erkaklarda spermatozoidlarga zarar etkazadi va ayollarda bola tushish xavfini oshiradi. Bu tug’ma nuqsonlarni keltirib chiqaradi. Bu o’rganish qiyinchiliklariga, shaxsiy buzilishlarga, titroq, karlik va mushak muammolariga olib kelishi mumkin.
Simob bilan zaharlanish turiga qarab, ba’zi dorivor davolash usullari qo’llaniladi.