I. Kirisiw Bazar ekonomikasınıń tiykarǵı xarakterli tárepi jeke turistik firma hám shólkemlerdi rawajlandırıw arqalı óz ańlatpasın tabadı. Hár qanday tarawda bolǵanı sıyaqlı turizm salasında da jeke tarmaqlardı

2.3 Turizmde qosılģan qun salıģı
Bir qatar mámleketler, sonday-aq Ispaniya hám Gretsiya salıqlar amortizatsiya ajıratılǵan qarjıları hám oborot ushın salıqlar tólew boyınsha aksionerlerge jeńillikler beredi. Ayırım mámleketlerde kárxanalar iskerliginiń daslepki jıllarında olardı dáramat salıģınan azat etiw, sonıń menen birge, qasımsha baha salıģın tólewde jeńillikler beriw ámeliyatı qollanıladı. Bunnan tısqarı mıymanxanalar ushın ásbap -úskeneler hám sayaxat ushın transport quralların import qılıw waqtında bajıxana tólemleri boyınsha jeńillikler (ulıwma azat etiwge shekem) beriledi.
Evropa Birlespesi mámleketleri turizm hám mıymanxana iskerligi ushın 6 -25 procent átirapında bolǵan qasımsha qun salıģın (QQS) teńlestiriwge jóneltirilgen siyasatti aparadı. Mısal ushın, Germaniya hám Lyuksemburgda ortasha QQS muǵdarı 15 procent etip belgilengen. Daniya hám SHvetsiyada maksimal QQS muǵdarı 25 procentke teń.
Ispaniyada jaylastırıw ushın QQS ortasha 7 protsentti quraydı hám mıymanxana dárejesine qaray ózgeriwi múmkin, awqatlanıw (restoran xızmetlerin), avtomobillerdi ijaraģa alıw ushın QQS bolsa 16 procentke shekem jetedi.
Gretsiyada jaylastırıw hám awqatlanıw ushın QQS 8 protsentti quraydı hám húkimet máwsimlik emes waqıtlarda turistik xızmetler kórsetiwshi firmalarǵa jeńillikler sistemasın islep shıqqan.
Frantsiyada turizm iskerligi ushın QQS ortasha 10 protsentti, sonday-aq jaylastırıw ushın 6 protsentti, awqatlanıw xızmetlerin ushın 19 protsentti quraydı.
Avstriyada jaylastırıw hám awqatlanıw ushın QQS 10 procent muǵdarında belgilengen. Lekin turistik salıqlar haqqındaģı federal nızamǵa tiykarınan barlıq turistik shólkemleri hár bir turisttiń jasawı ushın jergilikli tólem tóleydi (jámáát aymaǵında -jámáátke, kurortlarda-kurort fondına). Tólem muǵdarı máwsimge qaray ózgeriwi múmkin, bunda emlewxana awırıwları (6 jasqa shekem bolǵan balalar, mektep oqıwshıları hám studentler) bul tólemlerden azat etilgen.
Evropanıń ayırım mámleketlerinde turistik shólkemler kommunal xızmetler ushın jeńillikli tariflardan paydalanadılar. Kópshilik jaǵdaylarda turistik firmalar valyuta tabısınıń 20 procentke shekem bolǵan bólegi dáramat salıģınan azat etilgen.
Mámleket tárepinen sonıń menen birge jańa turistik obyektlerdiń qurılısı ushın jerlerdi tómen bahalarda satıw hám málim múddetke ijaraģa beriw (Kiprde 99 jılǵa, Izrail hám Turkiyada 49 jılǵa shekem) jolı menen qollap-quwwatlanadı, bunda ijara múddeti tawsılǵannan keyin taǵı sonsha jılǵa sozılıwı múmkin.
Átirap-ortalıqtıń tez pát menen pataslanıp ketip atırǵanlıǵı munasábeti menen turizm salasındaǵı mámleket siyasatı kóbirek átirap-ortalıq qorǵawǵa jóneltirilmekte. Bir qatar mámleketlerde turizmde átirap-ortalıqtı qorǵawdı da joybarlawdı qadaǵalaw etiwshi arnawlı mekemeler iskerlik júrgizediler (Ullı Britaniya, Frantsiya, Skandinaviya mámleketleri).
1992-jılda Rio-de Janeyro qalasında Jáhán turizm shólkemi XXI ásir ushın jumıs programmasın qabıl etken bolıp, oǵan 182 mámleket birikkan. Bul programmanıń ámelge asırıwda tiykarǵı kepillik turizm boyisha mámleket mákemelerine berilgen. Joba uzaq múddetli programmalardı jaratıw ushın isletiliwi múmkin bolǵan úsh tiykarǵı quralǵa itibar beredi:
-adamlar hám átirap-ortalıqtı qorǵawdı názerde tutatuǵın jańa sharalar islep shıǵıw yamasa ámeldegi sharalardı kúsheytiw;
-bahadan qısım ótkiziw mexanizmi retinde paydalanıw ;
-turizm industriyasında islep shıǵarıw processleri hám ónim tazalıǵın kepillik beriw ushın arnalǵan programmalardı jaratıw.
Mámleket keńesleri turizmde uzaq múddetli programmalardı jaratıwda jetekshi oringa iye. Bir qatar mámleketler bunday programmalarǵa iye (Rossiya, Finlyandiya, Avstriya, Fillipin hám basqalar ).

III. Juwmaqlaw

Ulıwma alǵanda turistik shólkemlerden alıntuǵın salıq tariflari hár bir mámlekettiń ishki múmkinshiliklerden kelip shıqqan halda ámelge asıriladı. Mámleketimizde de turizmde salıq sistemasın jetilistiriw boyisha bir qansha jeńillikler jaratılıp atır. Shet el ilmiy tájriybelerinde turistik kompaniyalar bir qansha salıq tólemlerinen azat etilgen. Atap aytqanda, Ispaniya, Gretsiya, Germaniya mámleketlerinde salıq mexanizmi talay jetilisken. Bul mámleketlerdiń tájiriybelerinen mámleketimiz turizmi salasında qollash maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bul bolsa mámlekette turizmniń rawajlanıwına úlken túrtki boladı. Házirgi bazar ekonomikasıına ótiw processinde sırt el tájiriybelerinen paydalanıw turistik kompaniyalarǵa jaratılatuǵın salıq jeńilliklerinde kútá úlken payda keltiredi dep oylaymiz.

IV. Paydalanģan ádebiyatlar:

1. 
   Tulakov U. "Turizm iqtisodi". Termiz; 2013-jıl.