I ma’ruza: Kompyuter kommunikasiyalari: kommunikasion kanal va aloqa prosessori

Ikkinchi tamoyil «kliyent-server» arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy ta‘minoti 
resurslardan jamoa bо‗lib foydalanishgagina mо‗ljallanib qolmay, ularni qayta ishlash va 
foydalanuvchi talabiga kо‗ra resurslarni joylashtirishga mо‗ljallangan.
«Kliyent-server» arxitekturalar dasturi tizimi ikkita bо‗linmadan iborat: Serverning 
dasturli ta‘minoti va foydalanuvchi - mijozning dasturiy ta‘minoti. Bu tizimlar ishi 

---

15 
quyidagicha tashkil qilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining kompyuterida bajariladi 
va umumiy kirish kompyuterida ishlaydigan dastur - serverga sо‗rov jо‗natiladi. 
Ma‘lumotlarning asosiy qismini qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, 
foydalanuvchi kompyuteriga faqat bajarilgan sо‗rov natijalari yuboriladi. Ma‘lumotlar 
bazasi serverlari katta hajmdagi ma‘lumotlar (bir necha 10 gigobayt va undan kо‗p) bilan 
ishlashga mо‗ljallangan va kо‗p sonli foydalanuvchilar yuqori unumli ishlab chiqarishni, 
ishonch va himoyalanganlikni ta‘minlaydi. Global tarmoqlari ilovalarida kliyent-server 
arxitekturasi (ma‘lum ma‘noda) asosiy sanaladi. Katta matnli sahifalarni saqlash va qayta 
ishlashni ta‘minlovchi mashhur Web-serverlari, FTD-serverlari, elektron pochta serverlari 
va boshqalar ma‘lum. Sanab о‗tilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar 
tomonidan xizmatni qabul qilish olish va ulardan javob olish uchun sо‗rash imkonini 
beradi.
Taqsimlanadigan resursga ega har qanday kompyuter tarmo\i server deb yuritilishi 
mumkin. Chunki boshqa kompyuterlarda foydalanishga ruxsat bо‗lgan bо‗linuvchi 
modemli kompyuter modem yoki kommunikatsiyali serverdir.
Shaxsiy kompyuterlarning lokal tarmo\i keng tarqalgan. Dunyodagi kо‗pgina shaxsiy 
kompyuterlar shu tarmoqlarda ishlaydi. Lokal tarmoqlar bir-biridan uncha uzoq bо‗lmagan 
masofada joylashgan kompyuterlarni bo\lab turadi. Odatda ular bir yoki bir necha yaqin 
joylashgan korxona, muassasa va ofislar kompyuterlarini birlashtiradi. Lokal tarmoqning 
asosiy farqlanuvchi xususiyati barcha uni yagona kompyuterlarning ma‘lumot uzatish 
tezkor kanali va kommunikatsiya asbob-uskunalarida xatolik yuzaga kelish ehtimolligining 
deyarli yо‗qligi.