I-mavzu. O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fani (kursi)ning predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy-metodologik tamoyillari. Reja

Birinchibosqich – 1989-1991 yillarniqamraboladi, ya’nibudavrdasobiqIttifoqtarkibigakirganharbirrespublikao‘ziningimkoniyativaumumittifoqtaqsimotidankelibchiqib, mintaqaviyxo‘jalikhisobigao‘tmoqdaedi. BuboradagiasosiymuammomajburanjoriyetilgansotsialistikmunosabatlarvaO‘zbekistonningrealimkoniyatlario‘rtasidagiziddiyatlardao‘zifodasinitopdi.
Ikkinchibosqich – mustaqillikningilkdavri (1991-1993 yillar), ya’nio‘zistiqlolvataraqqiyotyo‘liniizlashningengmurakkabvaqiyinpallasihisoblanadi. O‘ztaraqqiyotyo‘linitopishO‘zbekistonuchunyanashubilanmurakkabediki, ko‘plabEvropadavlatlaridanfarqlio‘laroq, xalqimizo‘zigaxoseksperimentob’ektigaaylanganedi. Nokapitalistikmunosabatlarhukmronlikqilgandavrrespublikaiqtisodiyotiningrivojlanishidasalbiyoqibatlarkeltiribchiqardi, chunkibuningnatijasidapishibetilmagan, majruhholatdagiishlabchiqarishmunosabatlarishakllandi.
Uchinchibosqich – 1993-1995 yillar, ya’nio‘zbekmodeliamalgaoshirilishiningdastlabkidavri. Ushbubosqichdabozorinfratuzilmasivujudgakeldi, xususan, uningnormativ-huquqiybazasi, xususiysektor, bank-kreditmexanizmiuchunxizmatko‘rsatishsohasi, soliqsiyosatishakllanibbordi. SHuningdek, kichikbiznesvaxususiytadbirkorlikni, uy-joyfondini, ijtimoiysohatarmoqlaridagikorxonalarni (umumiyovqatlanish, savdo, pullixizmatko‘rsatishkabilarda) faolxususiylashtirishjarayoniboshlandihamdayirikkorxonalarniaksiyadorlikjamiyatlarigaaylantirishgatayyorgarlikko‘rildi. Engmuhimi, O‘zbekistonxalqaroiqtisodiymunosabatlarningto‘laqonlisub’ektigaaylandi.
To‘rtinchibosqich – 1995-1999 yillar. Budavrdaaholitanlanganyo‘lningto‘g‘riligini, olibborilayotganislohotlarrealyo‘nalishvashaklgaegaekanliginianglabetdi. CHunkio‘zbekmodeliislohoto‘tkazishusullarihamdadasturlarniamalgaoshirishmexanizmlaritalabdarajasidaekanliginiko‘rsatdi. SHuninguchunbo‘lsakerak, ko‘plabchetelekspertlariO‘zbekistontanlaganyo‘lniJanubi-SHarqiyOsiyoningindustrialmamlakatlaridaolibborilganislohotlaryo‘nalishigao‘xshataboshladilar. YAngitovarlarvatexnologiktaraqqiyotgaehtiyojningo‘sishiiqtisodiyotdayuqoritexnologiktarmoqlarulushiningo‘sishigaolibkeldi. Budavrdaayniqsakimyovaneftkimyo, farmatsevtikasanoatiningjadalsur’atlarbilanrivojlanishiko‘zgatashlandi. Qatorstrategiksohalarning, xususandonvaenergetikamustaqilligita’minlandi. Bozoriqtisodiyotiinfratuzilmasishakllandi.
Beshinchibosqich – 1999 yildanboshlanib 2010 yilgachadavometdi. Importo‘rninibosuvchivaommaviyeksportgayo‘naltirilganiqtisodiytizimnito‘lahajmdashakllantirish, nufuzlixalqarotashkilotlarbilanhamkorlikningfaollashuvibudavramalgaoshirilganislohotlarningasosiybelgisibo‘ldi. Avvalgibosqichlardoirasidamamlakatiqtisodiyotinitubdantarkibiyo‘zgartirishvadiversifikatsiyaqilish, qisqamuddatdamutlaqoyangi, lokomotivrolinibajaradigantarmoqlarningbarpoetilishi, ishlabchiqarishnimodernizatsiyaqilish, texnikvatexnologikyangilashdasturlariningamalgaoshirish, zamonaviybozorinfratuzilmasinishakllantirishborasidao‘zvaqtidaboshlangan, chuquro‘ylanganvauzoqistiqbolgamo‘ljallanganishlaro‘znatijasiniberdi.
Oltinchibosqich –2010 yildanboshlandivauningtubmohiyativaustuvoryo‘nalishlariO‘zbekistonRespublikasiBirinchiPrezidentiIslomKarimovningO‘zbekistonRespublikasiOliyMajlisiQonunchilikpalatasivaSenatining 2010 yil 27 yanvardabo‘libo‘tganqo‘shmamajlisidagi “Mamlakatimiznimodernizatsiyaqilishvakuchlifuqarolikjamiyatibarpoetish – ustuvormaqsadimizdir”ma’ruzasidao‘zaksinitopdi. Ushbuyondashuvrivojlanishningo‘zbekmodelininazariyvaamaliyjihatdanyanadaboyitib, milliyiqtisodiyotnimodernizatsiyaqilishvaliberallashtirishbo‘yichaamalgaoshirilayotganishlarniyangibosqichgako‘tarishimkoniniberdi.
Xususan, o‘zbekmodeli, birtomondan, jahonmoliyaviy-iqtisodiyinqiroziningtahdidvaxatarlarigamunosibqarshiturish, uningiqtisodiyotimizgasalbiyta’siriningoldiniolishamaliyotibilanboyitilganbo‘lsa, ikkinchitomondanesa, O‘zbekistoniqtisodiyrivojlanishningyuqorivabarqarorsur’atlarini, samaradorliginihamdamakroiqtisodiymuvozanatnita’minlash, bank-moliyatiziminingbarqarorliginioshirish, strategikahamiyatgamolikloyihalarnihayotgatadbig‘etishuchunfaolinvestitsiyasiyosatini olibborish, xalqninghayotdarajasivafarovonliginiyanadayuksaltirishgaqaratilgansiyosatdoirasidagiqatorvazifalarnito‘liqvasamaraliamalgaoshirishborasidato‘plangantajribagaegabo‘ldi. Muhimishundaki, O‘zbekistonningjahonbozoridagio‘zo‘rnivamavqeinimustahkamlash, globaliqtisodiytizimgaintegratsiyalashmasalalaridoirasidagiislohotlarjadallashdi.
SobiqittifoqdoshrespublikalarorasidafaqatO‘zbekistonda 1996 yildanboshlabizchiliqtisodiyo‘sishsur’atlarita’minlanmoqda. Agar 1996-2003 yillardao‘rtachao‘sishsur’ati 4,3 foiznitashkiletganbo‘lsa, 2004 yildanboshlabbujarayonyangibosqichgako‘tarilib, yuqoridarajada – yiligao‘rtacha 7,5-9 foizo‘sishnitashkiletmoqda.
Mustaqillikningdastlabkiyillaridanrahbariyatoziq-ovqatmuammosinio‘zimkoniyatlarimizhisobidanhalqilish, ayniqsa, donmustaqilliginita’minlashmasalasinikuntartibigaqat’iyvazifaqilibqo‘ydi. Puxtao‘ylabyuritilganiqtisodiysiyosatnatijasidaekinmaydonlaritarkibi, qishloqxo‘jaligiekinlarinijoylashtirishichkitalabvashart-sharoitlardankelibchiqqanholda, qaytako‘ribchiqildi. Mamlakatdapaxtayakkahokimligigabarhamberildi. Natijadaoziq-ovqatxavfsizligi, g‘allamustaqilligita’minlandi. O‘tganyillardag‘allaetishtirishhajmi 7 barobar, hosildorlikesa 3 barobardanko‘proqoshdi. Bugungikundaiqtisodiyotdanodavlatsektoriulushi 83 foizdanortiqnitashkiletmoqda. YAlpiichkimahsulotdakichikbiznesvaxususiytadbirkorlikningsalmog‘i 54 foizdanoshibketdi. Qishloqxo‘jaligimahsulotlariningsalkam 98 foizidehqonvafermerxo‘jaliklarihissasigato‘g‘rikelmoqda.
Engmuhimi, kichikbiznesvaxususiytadbirkorlikodamlaruchunbarqarordaromadmanbalariyaratishningengmuhimomiligaaylandi. Hoziraholiyalpidaromadlaridakichiktadbirkorlikfaoliyatidantushayotgandaromadlarningulushi 50 foizdanortiqnitashkilqilmoqda.
IstiqlolyillaridaBuxoroneftniqaytaishlashzavodi, SHo‘rtangaz-kimyomajmuasi, Qo‘ng‘irotsodazavodi, Dehqonobodkaliylio‘g‘itlarzavodi, AsakadagiengilavtomobillarivaSamarqanddagiyukavtomobillarivaavtobuslarishlabchiqaradiganzavodlar, yuzlabzamonaviyengilvaoziq-ovqatsanoatikorxonalariishgatushirildi. Natijadamustaqillikyillaridamamlakatdasanoatmahsulotlariishlabchiqarishhajmi 3,4 barobaroshdi. Ishlabchiqarilayotgansanoatmahsulotlariningsalkam 40 foizieksportqilinmoqda.
Engog‘ir, keskinijtimoiy-iqtisodiymuammolargirdobidaturgano‘tishdavridaijtimoiyyo‘naltirilganbozoriqtisodiyotinishakllantirishvazifasiqo‘yildi. SHuboisham, milliymodelningo‘zigaxosjihatlaridanbiri – taraqqiyotningbarchabosqichlaridakuchliijtimoiysiyosatyuritilgani, aholiningkamta’minlanganqatlamiishonchliijtimoiyhimoyaqilinganibo‘ldi. Buo‘tishdavriningengog‘irbosqichlaridahamjamiyatimizdaijtimoiyadolatvabarqarorliknita’minlashimkoniniberdi.