I s a k o V a m u a z z a m t u L k I n o V n a s a L o m a t L i k I j t I m o I y p s I x o L o g I y a s I

Psixosotsial omillar 
Psixososial omillar ko’pincha bosimning rivojlanishini keltirib chiqaradigan 
xavf omillari sifatida ye’tibordan chetda qoladi . Umurtqa pog’onasi shikastlangan 
odamlarda ruhiy tushkunlik xavf omilidir(). Boshqa bir tadqiqot shuni ko’rsatdiki, 
bosim psixikasi omurilik shikastlangan odamlarda quyidagi psixosial omillar bilan 
yuzaga keladi: ish va oilaviy rolga qaytish, tamaki ishlatmaslik tarixi, o’z joniga 
qasd qilish xatti-harakatlari yoki o’zlarini qamoqxonalarda saqlash yoki alkogol 
yoki giyohvand moddalar. suiiste’mol (Smit va boshq., 2008 Krause va boshq., 
2001 ). Ushbu omillar bosim yaralarini shakllantirishga qanday yordam berishining 
aniq mexanizmi ma’lum bo’lmasa ham, ularning birlashmalari ahamiyatli va ularni 
ye’tiborsiz qoldirmaslik kerak. 
Psixososial omillar psixososyal omillar , garchi ushbu mavzu bo’yicha 
tadqiqotlar kam bo’lsa-da va bemorlarni davolash uchun ishlatiladigan 
doridarmonlarni tanlashda ushbu omillar odatda hisobga olinmaydi. Bir misolda, 
yuqori darajadagi dushmanligi bo’lgan shaxslar diuretiklarga nisbatan 

---

mehmondo’st bo’lmagan odamlarga qaraganda kamroq ta’sirchan yekanligi 
aniqlanib, birinchisi simpatik asab tizimiga bevosita ta’sir ko’rsatadigan 
vositalarga nisbatan ko’proq ta’sir qilishi mumkin . Yetnik kelib chiqishi 
Gipertenziyani doridarmon va farmakologik bo’lmagan davolash usullariga ta’sir 
ko’rsatishi mumkin (Brownley va boshq.). Psixologik omillar dori-darmonlarga 
rioya qilish darajasiga ta’sir qiladi va dorilarning yon ta’sirining paydo bo’lish 
darajasiga ta’sir qilishi va hayot sifatiga ta’sir qilishi mumkin. 
Psixologik printsiplardan kelib chiqqan holda gipertenziyani noaniq 
davolash usullarini baholashga katta tadqiqotlar bag’ishlangan (Silverberg 1990).). 
Ushbu muolajalar yengil gipertoniya bilan og’rigan bemorlarda, ayniqsa yurak-qon 
tomir kasalliklari uchun xavfli omillar bo’lmagan (oila tarixi, xolesterin miqdori, 
chekish) va boshqa bemorlarda qon uchun zarur bo’lgan doridarmonlarni 
kamaytirish vositasi sifatida alternativa sifatida yeng maqbul ko’rinadi. Bosimni 
nazorat qilish yoki bunday dorilarga bo’lgan yehtiyojni butunlay yo’q qilish. Ba’zi 
bemorlarda dori vositalarining istalmagan yon ta’sirini davolashda giyohvand 
moddalarga bo’lgan yehtiyojni kamaytirish alohida ahamiyatga yega bo’lishi 
mumkin. 
Usullarga 
progressiv 
yengillik, 
oddiy 
yengillik, 
biofeedback 
boshqariladigan yengillik, biofeedback kiradi qon bosimi, yurak urish tezligi va 
boshqa yurak-qon tomir choralarini o’z ichiga olgan mashg’ulotlar, simpatik asab 
tizimining faoliyati bilan bog’liq chora-tadbirlardan foydalangan holda 
biofeedback mashg’ulotlari , stressni yengish va g’azab bilan kurashishni 
yengillashtirishning kognitiv xulq-atvor usullari ("stressni boshqarish bo’yicha 
trening"), gipnozva avtogenik mashg’ulotlar. Hozircha ushbu protseduralarning 
samaradorligi to’g’risida yakdil fikr mavjud yemas va katta sinovlar qilinishi 
kerak. Yoga va meditatsiya kabi boshqa an’anaviy usullar ongni oshirish va aqliy 
va tana faoliyatini nazorat qilish vositasi sifatida foydali bo’lishi mumkin.
Doimiy jismoniy mashqlar qon bosimini pasaytirishga va koronar qon 
aylanishini yaxshilashga yordam beradi. Odamlar jismoniy mashqlar bilan 
shug’ullanadimi, yo’qmi yoki dori-darmonlarni iste’mol qilmaydimi yoki o’simlik, 
gomeopatik yoki turli xil giyohvand moddalarni iste’mol 

---

qilmaslik usullari turli xil psixologik, ijtimoiy va madaniy omillar bilan 
belgilanadi.