I togayev yuksak o'simliklar sistematikasidan amaliy mashg’ulotlar

Nazariy tushuncha: Bu oilaga 90 ga yaqin turkum 
va 1500 dan ortiq tur kiradi. Ular shim oliy qutbga 
yaqin m am lakatlardan tashqari hamma yerda o'sadi, 
issiq mamlakatlarda ko'proq tarqalgan. O ila vakillari 
daraxt-buta, goho o't o'sim liklardan iborat. Ularning 
barglari oddiy, uzun bandli, butun yoki panjasimon 
qirqilgan, navbatlashib joylashgan va yonbargchalidir. 
Guli ikki jin sli, to'g'ri, qo'shgulqo'rg'onli, yirik bo'lib 
barg qo'ltig'ida bittadan yoki shoxlarining uchidagi top 
gulda joylashadi. Bu oilaga kiruvchi o'simliklarda 
kosacha barglari ostida 2-5-9 ta bargchadan iborat ostki 
kosachasi boladi. Changchilari ko'p bo'lib, ikki doirada 
joylashadi. 
Odatda, 
tashqi 
doiradagi 
changchilar 
qisqargan va staminodiylarga (shiradonlarga) aylangan 
bo'ladi. 
Ko'pincha changchi iplari, qo'shilib o'sib,
78

---

urug'chi ustunchasini o'rab olgan naycha hosil qiladi. 
Urug'chisi 3 ta yoki undan ko'proq m eva bargchalari- 
ning birikishidan hosil bolgan. Tugunchasi ustki. 
Mevasi k o ‘p u ru g li ko'sak yoki mevabarglarining bir- 
biridan ajralishi natijasida hosil boladigan buyrak- 
simon yong'oqchalardan iborat qo'zoq meva.
22-rasm. G‘o‘za . 1-gulli novda; 2-guli; 3-4-ko‘sak va uning ochilishi;
5-tukli urug1
!; 6-gul diagrammasi
Ahamiyati: Oilaning xo'jalikdagi ahamiyati jihati- 
dan eng muhim vakili g‘o‘za o'simligi hisoblanadi. To‘- 
qimachilik sanoati uchun kerakli jam i tola mahsu- 
lotining 70-75% paxtadan olinadi. G'o'za chigiti tar- 
kibida 18-21 % yog‘ boladi. Bu yog1, oziq-ovqat va tex- 
nik maqsadlar uchun ishlatiladi. Y o g i olingan chigit- 
dan chorva mollari uchun yem sifatida kunjara oli­
nadi. Sovun tayyorlanadi. Kanop va dag'al kanop kabi 
o'sim liklar ham tola beruvchi o'sim liklar hisoblanib, 
ulardan turli buyumlar tayyorlanadi. Shuning bilan bir 
qatorda dorivor va manzarali turlari ham uchraydi.
79

---