I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

7.4-rasm. M a’lumotlarni yig‘ish va ishlov berish orqali 
hisoblagichlarda avtom atik so‘rov o‘tkazilishi bilan 
ENHATni tashkil etish
• elektr energiyasini hisobga olish va elektr energiyasining 
sifat ko‘rsatkichlarini nazorat qilish bo‘yicha m a’lumotlarga ishlov 
berish va hisobotlarni shakllantirish;
• energiyadan foydalanish hamda ishlab chiqarish jarayonlarini 
tahlil qilish uchun energiya resurslari iste’moli nazorat qilinadigan 
parametrlarining og‘ishlarini qayd etish, ularni absolyut va nisbiy 
birliklarda baholash;
• nazorat qilinadigan kattaliklarni ruxsat etiladigan qiymatlar 
oralig‘idan og‘ishlari haqida xabar berish (rang, tovush bilan);
• m a’lumotlarning to‘liqligini tahlil qilish;
• tizimni tahlil qilish.
7.4. 0 ‘rta va yirik q u w atli sanoat korxonalari
yoki energetika tizimi uchun ko‘p pog‘onali ENHATni 
tashkil etish
Hisoblagichlarning asosiy qismi birinchi daraja m a’lumotlarini 
yig‘ ish markazi bilan to‘g ‘ri aloqa kanallari orqali doimiy bog‘langan 
va ENHATni tashkil etish uchinchi usulidagi kabi berilgan. Ularda
107

---

so ‘rov o ‘tkazish jadvalga asosan o ‘tkaziladi. B a’zi hisoblagichlar 
va birinchi daraja m a’lumotlarini y ig ‘ish markazi orasida doimiy 
aloqa bo‘lmasligi mumkin, ular ENHATni tashkil etishning ikkinchi 
usulidagi kabi k o ‘chm a kom pyuter yordam ida amalga oshirilishi 
mumkin. H isoblagichlardan birlam chi axborotlar birinchi daraja 
m a’lum otlarni y ig ‘ish m arkazlari M O lariga kiritiladi, bu yerda 
m a’lumotlarga ishlov berish ham amalga oshiriladi. Ikkinchi daraja 
m a ’lum otlarini y ig ‘ish m arkazlarida axborotlarni q o ‘shim cha 
birlashtirish va tizimlashtirish, ulami ikkinchi daraja m a’lumotlami 
y ig ‘ish markazlari M Olariga kiritish am alga oshiriladi. ENHAT 
ni tashkil etishning bu usulida MO sifatida ORACLE8.X M OBT 
ishlatilishi tavsiya qilinadi. A lfa M ARKAZ dasturiy majmuining 
asosiy konfiguratsiyasi 4, 8, 16, 32 aloqa kanallari b o ‘yicha 
m a’lumotlami parallel yig‘ishni tashkil etishga imkon beradi. 16, 32 
kanallarda kommunikatsion server sifatida alohida EHMni ishlatish 
zarur. A loqa kanallari ajratilgan, komm utatsiyalanadigan, to ‘g ‘ri 
ulanishli bo‘lishi mumkin. Har bir kanalning parametrlari liniyaning 
turi va uning x arakteristikalariga bogMiq ravishda individual 
sozlanishi mumkin. Tizimda bir necha kommunikatsion serverlar 
parallel ishlashi mumkin. Bunda m a’lumotlami yig‘ish tizimi barcha 
parametrlarining tavsifi, obyektlarning barcha elektr va hisoblash 
sxemalarining tavsifi, shuningdek, barcha birlamchi va hisoblash 
maTumotlari faqat MO serverida va m a’lumotlami yig‘ish markazi 
ilovalarida saqlanadi.
M a’lum otlarni y ig ‘ish m arkazi faqat m a’lumotlarni y ig ‘ish 
va qayta ishlashni bajaradi. Foydalanuvchilar AIJ lari ularga lokal 
tarm oq b o ‘yicha ulanadi. O byektda hisoblagichlar soni uncha 
katta bo‘lmaganida birinchi daraja m a’lumotlarni yig‘ish markazi 
AIJ funksiyasini bajarishi mumkin. Birinchi daraja m a’lumotlami 
yig‘ish markazlari ikkinchi daraja m a’lumotlami yig‘ish markazlari 
bilan bogTangan. Aloqa kanallari lokal tarmoq bo‘yicha ajratilgan, 
kommutatsiyalanadigan, to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri ulanishli bo‘lishi mum-
108

---

kin. Ikkinchi daraja m a’lumotlami yig‘ish markazi serveri birinchi 
daraja m a’lumotlami yig‘ish markazi MOdan o ‘matilgan jadvalga 
muvofiq zarur axborotlarni avtomatik ravishda so‘raydi.
Hududiy taqsim langan o ‘rta va yirik korxona yoki energiya 
tizim i uchun k o ‘p p o g ‘onali ENHATni tashkil etish quyidagi 
masalalami yeehishga imkon beradi:
• uzatish/iste’mol parametrlarini aniq oMchash;
• elektr energiyasini hisoblash uchun shartnom alarni olib 
borish va to io v hujjatlarini shakllantirish;
• m e’yoriy-ma’lumotlar axborotlarini olib borish;
• elektr energiyasini hisobga olish va EESKni nazorat qilish 
bo‘yicha m a’lumotlami qayta ishlash va hisobotlami shakllantirish;
• maTumotlaming to iiq lig in i tahlil qilish;
• tizimni tahlil qilish;
• energiya resurslarining nazorat qilinadigan parametrlarining 
o ‘zgarishlarini (o g ‘ishlarini) qayd etish, ularni ham energiya 
iste’molini, ham ishlab chiqarish jarayonlarini tahlil qilish uchun 
absolyut va nisbiy birliklarda baholash;
• m a’lumotlarning toTiqligini tahlil qilish;
• tizimni tahlil qilish.
109

---