I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

8.4. Issiq va sovuq suv sarfini hisobga olish
Iste’molchi tomonidan isrof qilinayotgan suvning miqdori suv 
hisoblagichlarning k o ‘rsatkichlari bo‘yichaaniqlanadi. Iste’molchiga 
bog‘liq boTmagan sabablarga ko‘ra (asbobning nosozligi, millaming 
yedirilib ketishi va boshqalar) bunday hisoblash mumkin b o ‘lmagan 
holda, foydalanilgan suvning miqdori, asbob soz b o ‘lgan oldingi 
ikki oy uchun o ‘rtacha kecha-kunduzi o ‘rtacha sarfi bo‘yicha, yoki 
hokim iyat tom onidan o ‘rnatilgan norm alar b o ‘yicha aniqlanadi. 
Iste’mol qilingan suvni hisobga olishning va to ‘lovning bu tarkibi, 
yangi suv oTchagich o ‘rnatilgunga qadar saqlab qolinadi, lekin
129

---

uch oydan ortm agan m uddatgacha. A gar yuqorida k o ‘rsatilgan 
m uddatda suv o ‘lchagich o ‘rnatilm asa yoki suv o ‘lchagichning 
shikastlanishi iste’molchining aybi bilan bo‘lsa va bu haqida suv 
o ‘tkazish kanalizatsiyaxo‘jaligi (SQH) korxonasiniogohlantirmagan 
bo‘lsa, sarf qilingan suvning miqdori suv o ‘tkazishning o ‘tkazish 
qobiliyati b o ‘yicha aniqlanadi. Bu o ‘tkazgich suvning harakat 
tezligi 2,0 m/s va u oxirgi hisobdan boshqa, kecha-kunduzda 24 soat 
oqadi deb hisoblanadi. Hisobning bu turi to yangi suv o ‘lchagich 
o ‘rnatilmaguncha davom etadi.
X uddi shu tartibda iste’molchi tom onidan sarf etilgan suv 
miqdori quyidagicha aniqlanadi:
1. A bonent tom onidan aylanib o ‘tuvchi liniya va tugunlar 
ochg‘ichidagi suv hisoblagich asboblari hamda suv sarfi hisobiga 
asboblarning o ‘zida plombalar olingan va shikastlanganda;
2. 0 ‘z xohishicha kommunal SQH korxonasining ruxsatisiz, 
suv o ‘tkazgichga yoki tarm o g ‘iga ulansa, suvdan foydalanish 
shartnomasi bo‘lmasa yoki suv iste’molchisi SQH abonenti sifatida 
rasmiylashtirilmagan b o isa ;
3. K o‘rsatilgan m uddatda SQH korxonasining dalolatnomasi 
bajarilmagan bo‘lsa (7 kundan ko‘p emas);
4. 0 ‘z xohishicha suv o ‘lchagich va suvni hisobga oluvchi 
boshqa asboblarni olib tashlash va boshqa joyga o ‘tkazishni sodir 
qilsa, ham ulami SQH korxonasi bilan kelishmagan holda, boshqa 
turdagi asboblar bilan almashtirilgan bo‘lsa;
5. Surib oluvchi, gidrantlar yoki o ‘t o ‘chiruvchi kranlarda 
zaxiraviy yoki o ‘t o ‘chirish kirishlaridagi plombalami o ‘z xohishicha 
olib tashlaganda;
6. 0 ‘rnatilgan muddatda SQH korxonasi talabi bo‘yicha suv 
hisoblagich asboblari o ‘matilmasa, bu kommunal suv o ‘tkazgichiga 
o ‘z xohishicha ulanish deb baholanadi;
7. 0 4 o ‘chiruvchi gidrantlar va ochg‘ichlardan o ‘z xohishicha 
foydalanilganda;
130

---

8. Shlanglar k o ‘cha suv o ‘tkazgichlariga ulaganda yoki kerakli 
joyda ishlatmaganda;
9. Suv o ‘lchagich bo‘lmagan hollarda, suv o ‘tkazgichga shlang 
ulab sug‘orish ishlarini amalga oshirganda;
10.Korxona va tashkilotlar tomonidan suvdan foydalanganda 
hisob-kitob qilishga zarur b o ‘lgan m a’lumotlarni berishdan bosh 
tortganda yoki noto‘g‘ri m a’lumotlar berilganda.
Birinchi, uchinchi, to ‘rtinchi va to ‘qqizinchi hollarda hisob- 
kitob SQH vakillari tomonidan, hisobning oxirgi ko‘chirilgan to shu 
holat aniqlangan kungacha b o ig a n vaqt uchun hisob-kitob amalga 
oshiriladi. Bundan tashqari to ‘qqizinchi holatda suv uchun hisob, 
o ‘tgan vaqt uchun haqiqiy o ‘matilgan suv sarfi bo‘yicha olib boriladi, 
lckin bu muddat bir yildan oshmasligi kerak. Ikkinchi va oltinchi 
hollarda hisob eski d a’voni chiqarishdan olib boriladi. Uchinchi, 
yettinchi va sakkizinchi hollarda hisob bir oyga teng muddat uchun 
qilinadi.
Issiq suvni hisobga olish ham, hisobga olish asboblarining 
k o ‘rsatishi b o ‘yicha am alga oshiriladi. Issiq suv sarfini yakka 
tartibda hisobga olish asboblari bilan jihozlanm agan xonalarda 
yashovchilarning iste’mol etilgan suv hajmini aniqlashda, suv 
sarfini guruhli hisobga olish asboblari k o ‘rsatuvidan, ushbu uyda 
yashovchilarning yakka tartibda issiq va sovuq suv sarfini hisobga 
olish asboblarining, jam i k o ‘rsatishlari chiqarib tashlanadi hamda 
ijarachilar iste’mol qilgan suv hajmi, har bir ijarachining yakka 
tartibdagi suv sarfi hisoblagichi k o ‘rsatishi b o ‘yicha aniqlab 
olib tashlanadi. Shunday usullar aniqlanganki, suv is te ’moli 
shu uyda yashaydigan va yakka tartibda suv sarfi hisoblagichlari 
b o ‘lm agan xonadonlarga shu xonadonda yashovchilar soniga 
proporsional ravishda teng b o ‘linadi. Y asham aydigan xonalar 
ijarachilar tomonidan ijaraga olingan b o ‘lsa va ushbu uyda yakka 
tartibdagi suv sarfi asboblari y o ‘q b o ‘lsa, yashovchilar iste’mol 
qilgan suvning hajmi, xonalardagi yakka tartibda o ‘rnatilgan suv 
o ‘lchagichlar bo‘yicha aniqlanadi. Agar bu oichagichlar b o ‘lmasa,
131

---

suv iste ’m olining o ‘rn atilgan norm alari b o ‘yicha aniqlanadi. 
Bunday ijarachilar iste’mol qilgan suv hajmi guruhli hisoblash 
asboblari ko‘rsatkichlari bilan, yashovchilar iste’mol qilgan jam i suv 
hajmining ayirmasi natijasida aniqlanadi, lekin ijarachilaming suv 
ta’minlovchi tashkilotlar bilan tuzgan shartnomasida ko ‘rsatilgan 
hajmidan kam bo‘lmasligi kerak.
Yashash joyida (uylar guruhida) guruhli va yakka tartibdagi 
suv sarfining hisobini oladigan asboblar y o ‘qligida, yashovchilar 
iste’mol qilgan suvning hajm i, suvni iste’mol qilgan normalari 
bo‘yicha aniqlanadi. Suv iste’moli normalari bir kishi uchun kecha- 
kunduz davomida iste’mol etilgan litrlami o ‘lchashda o ‘matiladi va 
uyning jihozlanish darajasiga qarab diffensiallanadi.
Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, issiq suv berilishi rejimi o ‘zgargan- 
da (masalan, haftada uch marta uch soatdan) talab juda ko‘payadi 
va s a rf 2-2,5 barobar k o ‘payadi (hisobga olish k o ‘rsatkichlari 
bo‘yicha). Bunga yana qozonlarni ishga tushirish va to ‘xtatishni, 
quvur o ‘tkazgichlarni qizdirish qo‘shilsa, rejalashtirilgan samaraga 
qaraganda real yo‘qotishlar paydo bo‘ladi.
Suvni olish tizim ida hisobga olish asboblari b o ‘lm aganda, 
kanalizatsiyaning kom m unal tizim iga oqib tushayotgan oqova 
m iqdori, kommunal suv ta ’minoti sistem asida sarf b o ‘lgan suv 
miqdoriga teng bo‘ ladi, ularning miqdori abonent va SQH korxonalari 
o ‘rtasidagi shartnoma shartlariga binoan aniqlanadi.
Kom m unal suv ta ’m inoti tizim iga ulangan abonentlar, o ‘z 
ehtiyojlari uchun boshqa suv o ‘tkazgichlardan (m anbalardan) 
q o ‘shim cha foydalanganlarida va oqova suvlarning hisoblagichi 
b o ‘lm aganda, SQH k orxonalari belgilagan m uddatda, ushbu 
korxonalarga m e’yoriy va boshqa hujjatlar bilan asoslangan zarur 
hisob-kitoblarni k o ‘rsatishi kerak. Bundan tashqari bu abonentlar 
asboblaming suv sarfini hisoblagan m a’lumotlarini va ular tomonidan 
kommunal kanalizatsiya tizimiga tashlanayotgan oqova suvlarning 
miqdorini hisoblash uchun boshqa m a’lumotlami berishi shart.
132

---

I Iisoblash asboblari, kecha-kunduzda 50 m3 dan ortiq oqova suv 
tashlanadigan abonentlar uchun o ‘rnatilishi kerak. Agarda 50 m3 dan 
kam bo‘lsa, tashlanayotgan suv hisobi o ‘matilgan normalar bo‘yicha 
(bir kishi uchun yoki ishlab chiqarilgan mahsulot birligiga) amalga 
oshiriladi.