I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

E nergetik m enejm ent - y o q ilg ‘i energetika resurslaridan 
foydalanish samaradorligini oshirishga y o ‘naltirilgan tashkiliy va 
texnik tadbirlar yigindisidir.
136

---

Energetik nienejmentning asosiy masalasi - energiya iste’­
molini majmuaviy tahlil etish va uni yoqilg‘i - energetik resurslarini 
o ‘tkazilayotgan energiya tejash m in im allash tirish ig a bogMiq 
holda o ‘zlashtirishdan iborat. U mumiy m enejm entning qism i 
bo ‘la turib, energetik m enejm ent uning tuzilm asini takrorlaydi. 
Shundan makrodarajadagi energetik menejment va mikrodarajadagi 
m enejm entlar ajratiladi. M akro darajadagi m enejm ent y o q ilg ‘i
- en erg etik resu rsla rd an d av latla raro , d av lat ich k arisid an , 
viloyat, tuman, shahar, soha darajasida ratsional foydalanishning 
boshqarishini oladi. M ikro darajadagi energetik m enejm entga 
korxona, firma, tashkilot darajasida boshqarish mos keladi.
Energetik m enejm entning yuqorida sanab o ‘ti!gan har bir 
darajasiga o ‘zining aniq maqsadi mos keladi:
• davlatlararo energetik menejmentning maqsadi, energetik 
resurslaming dunyo zaxiralarini saqlash va ratsional foydalanish, 
energiyaning yangi manbalari va shakllarini qidirib topish, atrof- 
muhitni saqlashdan iborat;
• d av lat ichk i m e n e jm e n tin in g m a q sad i - e n e rg e tik
mustaqillikni va xavfsizlikni ta ’minlash. MDH mamlakatlari uchun
- energiya xarajatli iqtisodiyotidan energiya samaraliga o ‘tish;
• viloyat, tum an, shahar en erg etik m enejm en ti - mos 
hududlarda xo‘jalikning ishlash sifatini va aholining yaxshi hayot 
sharoitarini ta ’m inlagan holda, yoq ilg ‘i - energetik resurslarini 
minimal iste’moliga erishish;
• soha energetik menejmentining maqsadi -y o q ilg ‘i-energetik 
resurslarini oshirmasdan turib, soha korxonalarining unumdorligini 
ko‘tarish;
• korxona en ergetik m enejm entining m aqsadi, korxona 
xarajatlarining um um iy tuzilm asida energetik tashkil etuvchini 
pasaytirish va natijada, ichki va tashqi bozorda korxona ishlab 
chiqarayotgan mahsulot raqobatbardoshligini oshirishdan iborat.
Energetik menejment o ‘z ichiga fan, texnika va texnologiya- 
laming yutuqlari asosida, har qanday ishlab chiqarishning energetik
137

---

qismini optimal ishlashi va rivojlanishini oladi. 0 ‘z navbatida bu, 
asosiy va yordamchi ishlab chiqarishning energiya auditini tizimli 
tarzda o ‘tkazish, kutilayotgan va talab etilayotgan mablagMarni 
aniqlagan holda elektr energiyani iqtisod qilish bo‘yicha takliflar 
va tadbirlarni ishlab chiqish, korxonada energiya tejash siyosatini 
o ‘tkazishga mas’ullik, energiya tejovchi texnologiyalar sohasidagi 
yutuqlarni o ‘rganish, energiya tejovchi tadbirlarning maqsadga 
m uvofiqligini iqtisodiy jih atd an asoslagan holda, ularni ishlab 
chiqarishga tatbiq etish dasturini ishlab chiqish, erishilgan natijalami 
o ‘rganish va baholashdir.
Yuqorida sanab o ‘tilgan tadbirlar natijasida tashqi energiya 
m enejeri ishlab chiqarishning energiya samaradorligini oshirish 
va energiya tejamkorligini rag‘batlantirish tizimini ishlab chiqadi, 
en ergetik loyihalarni reja lash tirish va bajarishga, energetik 
samarador jihozlam i sotib olish va tatbiq etishga m as’uliyat bilan 
qarashga olib boradi.
Energiya menejmenti yana o ‘z ichiga: energetik resurslar sarfini 
norm allash; yoqilg‘i sarfini ratsional m e’yorini ishlab chiqish; 
ratsional isitish, sovutish, issiqlik uzatish, issiqlik y o ‘qotishlarining 
oldini olish, ikkilamchi resurslardan foydalanish, tarm oqlardan 
elektr energiya y o ‘qotishlam ing kamaytirishlarini oladi. Energiya 
menejmenti - bu birinchidan bir martalik tadbir emas, balki doimiy 
ko ‘p yillik sinchiklab (energiya tejamlash dasturining o ‘z-o‘zini 
oqlashi kommertsiya loyihalamikiga o ‘xshab tez emas) bir dasturni 
tayyorlash, boshqalarini bajarish va rivojlantirish ishidir.
Katta loyihalar bir qator mayda va aniq loyihalarga b o ‘linib 
ketishi mumkin b o ‘lgani uchun, energiya m enejerining ikkinchi 
sathdagi m ajburiyati o ‘z korxonasi q iziqishlarining energiya 
tejamkorlik bo‘yicha tadbirlarni amalga oshirishni taklif etayotgan