Ichki nazorat tizimini baholash usullari

Nazorat riski xo’jalik sub’ektida mavjud bo’lgan va muntazam qo’llaniladigan buxgalteriya hisobi tizimi va ichki nazorat tizimi vositalari alohida olganda yoki jamiholatda jiddiy bo’lgan buzilishlarni aniqlamasligi va tuzatmasligi va (yoki) bundan buzilishlarning paydo bo’lishiga to’sqinlik qilmasligi ehtimolidan iboratdir.






Ichki nazorat tizimini o’rganish (bayon qilish). Auditor ichki nazorat tizimining ishonchliligini va tekshirish o’tkazishda unga tayanish mumkinligi haqida asosli qaror qabul qila olishi uchun bu tizimni o’rganadi.

Agar har kunlik ish ichki nazorat ostida bo’lsa, daromadlar ko’payadi. Kundalik ish ishonchli bo’lsa daromadni yo’qotish xavf-xatari ham pasayadi. Ichki nazoratning tuzilishi turli xil bo’lishi, korxona faoliyati, uning hajmi, EHM bilan jihozlanganligi, rahbariyatning shaxsan nazorat qila olish imkoniyatlari va ko’plab boshqa omillarga bog’liq.

Auditor ichki nazorat tizimini o’rganish va baholash jarayonini o’tkazish hamda hujjatlashtirishning namunaviy shakllari
			Maxsus ishlab chiqilgan testlar
			Rahbar xodimlar va buxgalteriya xodimlarining fikrlarini aniqlash uchun namunaviy savollar ro’yxati
			Maxsus blankalar va tekshiruv varaqalari, bloksxemalar va grafiklar
			Kamchiliklar ro’yxati, bayonnomalar yoki dalolatnomalar

Ichki nazorat tizimini baholashning asosiy maqsadi - auditni rejalashtirish, shuningdek auditorlik amallarining turlarini, o’tkazish vaqtini va hajmini aniqlash uchun puxta zamin yaratib, ularni auditorlik tekshiruvining dasturida aks ettirishdan iborat. Faraz qilaylik, auditor tomonidan dastlabki auditorlik tekshiruvi dasturi tayyorlangan va u oldinda turgan ishlarning borishi to’g’risida ma’lum tasavvurga ega.

Xatda ichki nazorat tizimining muammolari bilan bog’liq faktlar bayon qilinib, auditor bular haqida mijoz-korxona boshqaruvini xabardor qilishi lozim. Chunki, bu muammolar ichki nazorat tizimining tarkibi va faoliyat ko’rsatishida sezilarli kamchiliklar mavjudligidan


dalolat beradi va korxonaning moliyaviy axborotlarini ro’yxatga olish, qayta ishlash va moliyaviy hisobotda umumlashtirish layoqatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.

ICHKI NAZORAT TIZIMI SAMARADORLIGIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR