Ii bob. Axborotlarni him oyalashning klassik
Download 203.64 Kb. Pdf ko'rish
|
Axborotlarni himoyalashning klassik usullari
2.1. Kriptografiya tarixi
Kriptografiya tarixi - insonlar tili tarixi bilan tengdoshdir. Bundan tashqari, dastlabki yozuvning o ‘zi qadimgi jam iyatdan faqatgina tanlab olingan kishilargina foydalanishni bilgan o ‘ziga xos kriptografik tizimdir. Maxfiy belgilar bilan xat yozishni rivojlanishiga urushlar katta turtki berdi. Yozma buyruqlar va xabarlar kur’er asirga olinsada dushman muhim axborotni qoMga kirita olmasligini ta ’minlash uchun albatta shifrlangan. Tarixiy manbalarda keltirilishicha qadimgi sivilizatsiya boMmish Misr, Hindiston va Mesopotamiyada so'zlarni shifrlash va
shifrlangan m a’lumotni o ‘qish tizimlarining 64 turi mavjud boMganligi aniqlangan. Manbalarda keltirilishicha maxfiy m a’lumot almashish erkak va ayol bilishi lozim boMgan 64 san’atning biri boMgan. Axborotni shifrlashga doir у ana ham aniq m a’lumotlar qadimgi Gretsiyaning paydo boMish davrlariga borib taqaladi. Eramizdan oldingi 5- 6 asrlarda Sparta davlatida yaxshi rivojlangan kriptografiya mavjud boMgan. Ushbu davrlarga oid ikkita mashhur asbob, Sitala va Eniya jadvali mavjud boMgan. Ular yordamida ochiq tekstdagi m a’lumot harflarini jadvaldagi harflarga maxsus qoidalarga binoan almashtirilar edi. Eniy o ‘zining “Mudofaa haqida” nomli asarida “Kitobli shifr” bobini yozgan, Polibiy esa “Polibiy kvadrati” nomli shifrlash metodini yozgan. Bu metod maxfiy m a’lumotdagi har bir harfni ikkita raqam bilan almashtirishni, bu raqamlar o ‘z navbatida 5X5 kvadrat ichiga yozilgan mos harflar alfavit koordinatalari edi. Yuliy Sezar o ‘zining “Gall urushi haqida qoMyozmalar” asarida, maxfiy m a’lumot harflarini uchta pozitsiya o ‘ngga surish orqali shifrlash metodini keltirgan.
Shu davrda m atem atikaning asosi boMgan manbalar, geometrik va algebraik hisob-kitob paydo boMgan edi. Uchburchak va trapetsiyalam ing yuzasini topish, kvadrat asosli piramidaning hajmini topish, oddiy tenglamalami yechish usullari, Pifagor teoremasi va oddiy arifmetik progressiyaning yigMndisini topish metodlari kashf qilingan. 0 ‘sha davrlar kriptgografiyaning talabgorlari boshqaruv va diniy hokimiyat vakillari hisoblanar edi. Arab davlatlarining uyg‘onish davrida (8 asr) kriptografiya yangi rivojlanish bosqichiga o ‘tdi. 855 yilda “Qadimgi yozuv sirlarini ochishga insonning harakati haqidagi kitob” nomli qoMlanma yaratildi. Bu qoMlanmada shifr tizim lam ing tariflari va bir qancha shifr alfavitlam ing namunalari keltirilgan. 1412 yili “Shauba Al-Asha” nomli 14 tomdan iborat boMgan ilmiy ensiklopediya yaratiladi. Bu ensiklopediyani tuzgan shaxs Shixob A1 Kashkandi edi. “Shauba Al-Asha” da kriptografiyaga oid boMim boMib, unda barcha mashhur shifrlash usullariga ta ’riflar keltirilgan. Ushbu boMimda kriptotahlil tizimining ochiq tekst va yopiq tekstlam ing o ‘zaro shifrlashga oid maMumotlari ham kiritilgan. 0 ‘sha davr sharq matematikasi haqida gap ketganda, albatta bu o ‘rinda yurtdoshim iz Al Xorazmiyning sonlar
ustida arifmetik amallar haqidagi asarini keltirmasdan ilojimiz y o ‘q. “Algebra” va “Algoritm” so ‘zlari ham ushbu asaming nomidan kelib chiqqan. Kriptografiya tarixini shartli ravishda to ‘rtta bosqichga ajratish mumkin: sodda, formal (rasmiy), ilmiy, kompyuterli.
Download 203.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling