Iii- chorak 47 dars Mavzu: oksidlarning olinishi va xossalari. I. Darsning maqsadi: Talimiy maqsadi

VII. Yangi mavzu bayoni

Mavzuni bayon etishda mavzuga oid slayd namoyish qilinadi oksidlarning olinishiga oid reaksiya tenglamalari doskaga yoziladi

1. 
   Oddiy moddalarning kislorod bilan ta’sirlashishi ( yonishi) natijasida
   

4 Al + 3O₂ = 2 Al₂O₃

C+ O₂ = CO₂

2. 
   Murakkab moddalarning kislorod bilan o’zaro ta’sirlashishi ( yonishi) natijasida
   

CH₄ + 2O₂ = CO₂ +2 H₂O

2H₂S + 3O₂ = 2SO₂ +2 H₂O

3. 
   Murakkab moddalarning parchalanishi natijasida
   

a) tuzlarning CaCO₃ = CaO + CO₂

b) kislotalarning H₂SiO₃ = H₂O + SiO₂

v) asoslarning Cu(OH)₂ = CuO + H₂O

4. Bazi boshqa reaksiyalar natijasida

K₂CO₃ + SiO₂ = K₂ SiO₃ + CO₂

SiO₂ + 2Mg = 2 MgO + Si

Kimyoviy xossalari:

1.Ishqoriy va ishqoriy -yer metallarning oksidlari suv bilan ta’sirlashib suvda eriydigan asoslar ( ishqorlar) hosil qiladi.

Na₂O + H₂O = 2NaOH

CaO + H₂O = Ca(OH)₂

2 Ba’zi metalmaslarning oksidlari suv bilan ta’sirlashib kislotalar hosil qiladi.

SO₂ + H₂O = H₂SO₃ P₂O₅ + H₂O = H₃PO₄

3. Metallarning oksidlari kislotalar bilan ta’sirlashib tuz va suv hosil qiladi.

ZnO + HCl = ZnCl₂ + H₂O

BaO + 2 HNO₃ = Ba(NO₃)₂ + H₂O

4. Metalmaslarning oksidlari asoslar bilan ta’sirlashib tuz va suv hosil qiladi.

SO₃ + 2NaOH = Na₂SO₃ + H₂O

P₂O₅ + 3 Ca(OH)₂ = Ca₂(PO₄)₃ + 3 H₂O

5. Metallarning oksidlari metalmaslarning oksidlari bilan ta’sirlashib tuz hosil

qiladi.

CaO + SO₂ = CaSO₃ BaO + CO₂ = BaCO₃

Vatman qog’ozga chizilgan jadval asosida oksidlarning ba’zi hossalarini tushuntirish

Oksidlarning hossalari	OKSIDLAR
	Asosli	Kislotali	Amfoter
Agregat holati	Qattiq	Qattiq,suyuq, gaz	Qattiq
Gidrooksidlarining harakteri	Asos	Kislota	Kislota –asos hossalarini namoyon qiladi
Ishqor bilan ta’sirlashishi	Ta’sirlashmaydi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi
Kislota bilan ta’sirlashishi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi	Ta’sirlashmaydi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi
Oksidlar bilan ta’sirlashishi: asosli oksid kislotali oksid	Ta’sirlashmaydi Ta’sirlashib tuz hosil qiladi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi Ta’sirlashmaydi	Ta’sirlashib tuz hosil qiladi Ta’sirlashib tuz hosil qiladi

Mavzuni mustahkamlash: “Eng – eng faollar” tanlovini o’tkazish

Yangi mavzuga oid misollar, faollashtiruvchi topshiriqlar berib boriladi, har bir topshiriqda tanlov e’lon qilinadi

1.Tarkibidagi kislorodning massa ulushini toping: “Eng chaqqon” (Mustaqil topshiriqlar beriladi, tez va to’g’ri bajarib kelish)

K₂O, Na₂O, NO, MnO₂

2. Reaksiya tenglamasini davom ettiring: .“Eng zukko”

a) KOH + H₂SiO₃ = … + …

b) NaOH + MgSO₄ = … + …
v) CaCO₃ ^______ …+ …

3. Quyidagi sxema bo’yicha reaksiya tenglamasini yozing. “Eng bilimdon ”

a). Oksid + oksid = tuz.

b). Asos = oksid + suv.

v). 3 valentli metall + kislorod = oksid

4. Kichik test “Eng bilimdon”

1. Asosli oksidni belgilang.

A. CuO. B. SO_3. D. K₂O E. Al₂O₃

2. Asos hosil qila oladigan oksidlar qatori qaysi?

A. CuO, SO₂, N₂O, MgO.

B. Na₂O, CaO, BaO, K₂O.

D. CO₂, SO₃, NO, FeO.

E. P₂O₅, SiO₂, ZnO, N₂O_3.
3. O’rin olish reaksiya tenglamasini belgilang.

A. CaO + H₂ O= Ca(OH)₂ B. CaCO₃ = CaO + CO₂

D. CuCl₂ + Fe = FeCl₂ + Cu. E. 2K + 2H₂ O= 2KOH + H₂
4. Maktab laboratoriyasida kislorod qaysi moddalardan olinadi?

1. Havo 2. KMnO₄ 3. FeO 4.KClO₃ 5. N₂O 6. SO₃

A. 2 va 5 B. 1 va 3 D. 2 va 4 E. 5 va 6
5. Kislorod qaysi elementlar bilan reaksiyaga kirishadi?

1 Na. 2 Ag. 3 P. 4 Au. 5 N. 6 S. 7 Pt. 8 Al.

A. 1, 3, 5, 6, 7. B. 1, 3, 5, 6, 8. D. 1, 2 ,4, 6, 7. E. 3, 4, 6, 7, 8.

5. Jadval asosida sodir bo’lishi mumkin bo’lgan reaksiya tenglamasini yozing. “Eng topqir”

Moddalar	SO3	SiO2	BaO	CaO	Al2O3	ZnO
H2O
H2SO4
NaOH

Tanlov g’oliblari uchun savollar .“Eng zukko va bilimdon ”

Aqliy hujum

1-savol. Murakkab moddalar necha xil bo’ladi? Misol yozing.

2-savol. Oksidlar deb nemaga aytiladi? Misol yozing.

3-savol. Oksidlar necha xil bo’ladi? Misol yozing.

4-savol. Qanday metallarni bilasiz? Misol yozing.

5-savol. Doskada yozilgan metallarga mos keluvchi oksidlarning formulalarini kim yozib beradi?

6-savol. Qaysi metal ll va lll valentli oksid hosil qila oladi? Misol yozing.

7-savol. Suvda erib ishqor hosil qiladigan oksid? misol keltiring

8-savol. Qaysi metallar amfoter oksidlarni hosil qiladi? Misol yozing.

9-savol. Doskada yozilgan SiO_2, Al₂O₃ oksidlarning tuzilish formulalarini kim yozib bera oladi?

10-savol. Na₂O + H₂O = 2NaOH reaksiya turini ayting
Eslatma : Dars davomida yaxshi qatnashgan o’quvchilar to’plagan doirachalardagi ballarni hisoblab, o’quvchilarni baholash va rag’batlantirish.

Uyga vazifa berish.

Mavzuni o’qib kelish. darslikdagi 2-va 4- misollarni ishlash.

Qiyidagi asoslar Na₂O, CaO,SO₂, NO, FeO, P₂O₅, tarkibidagi elementlarni foiz miqdorini aniqlang, qaysi birida kislorodning miqdori ko’p?