Iii b o' L i m Milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish va rivojlanish qonuniyatlari

2. milliy mahsulotning mazmuni, tarkibiy qismlari va harakat shakllari
jamiyat miqyosidagi ishlab shiqarish jarayonlarining muntazam ravishda yangilanib va takrorlanib turishi ijtimoiy takror ishlab shiqarish deyiladi.

• ishlab shiqarish va xizmat ko'rsatish jarayonlarining o'zgarmagan holda takrorlanishiga aytiladi.

oddiy takror ishlab shiqarish

• ishlab shiqarish va xizmat ko'rsatish miqyoslarining muntazam ravishda oshib borgan holdagi takrorlanishiga aytiladi.

kengaytirilgan takror ishlab shiqarish
yamm va yaim o'rtasidagi tarkibiy nisbatlar
xorijiy
korxonalar
mahsuloti
shet ellardagi
milliy
korxonalar
mahsuloti
milliy
korxonalar
mahsuloti
10 trln. so'm
6 trln. so'm
50 trln. so'm
mamlakat ishidagi ishlab shiqarish
m1
m3
m2
yaim
yamm
yaim=10+50=60
yamm=50+6=56
qo'shilgan qiymat

• – bu korxona yalpi mahsuloti bozor narxidan (amortizatsiya ajratmasidan tashqari) joriy moddiy xarajatlar chiqarib tashlangandan qolgan qismidir.

joriy bozor narxlarida hisoblangan milliy mahsulot nominal milliy mahsulot deb yuritiladi.

• o'zgarmas, qiyosiy narxlarda hisoblangan milliy mahsulot esa real milliy mahsulot deb yuritiladi.

narx indeksi joriy yildagi ma'lum guruh tovaplar va xizmatlar to'plami narxlari summasini xuddi shunday tovarlar va xizmatlar miqdorining bazis davrdagi narxlari summasiga taqqoslash orqali hisoblanadi.
mamlakat iqtisodiyotining qanshalik rivojlanganligi va samarali ekanligini aniq bilish ushun aynan shu yilda jonli mehnatning unumli harakati natijasida vujudga keltirilgan sof milliy mahsulot (smm) ko'rsatkishidan foydalaniladi.
yaimdan joriy yilda ishlab shiqarish jarayonida iste'mol qilingan asosiy kapital qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof milliy mahsulot (smm) ko'rsatkishi hosil bo'ladi: