Iii. System of quality management in educational process: experience of implementation and usage

Лидерлик: бу нима ва ким лидер деб аталади? 
Педагогика ва психологияда лидерлик умумий мақсадларга 
эришишни кутиш билан гуруҳдаги ижтимоий таъсирнинг бир тури 
сифатида тахминан бир хил тарзда таърифланади. Шунга кўра, раҳбар бу 
таъсирга эга бўлган шахсдир. 
Келинг, лидерликнинг асосий хусусиятларини ажратиб кўрсатишга 
ҳаракат қилайлик: 

масъулиятли ва мураккаб қарорлар қабул қилиш қобилияти, улар 
учун тегишли жавобгарликни олишга тайёрлик; 

---

24

шахсий манфаатлар учун эмас, балки одамларнинг умумий 
манфаатлари ҳақида қайғуриш; 

одамларни мутлақо ихтиёрий асосда бошқариш қобилияти; 

харизма ва табиий таъсир кучига эга бўлиш; 

гуруҳ томонидан лидерга ишонч ва кучли ҳокимият мавжудлиги; 

хатоларни тан олиш қобилияти ва мағлубиятлар учун жавобгарликни 
ўз зиммасига олиш истаги, бунда шахсий хатоларни излаш. 
Бир қарашда, раҳбарлик лидерликка ўхшашдек туюлиши мумкин. 
Қисман ҳа, лекин сезиларли фарқлар мавжуд. Биринчидан, лидер ҳар доим 
саҳна ортида ва ўз-ўзидан аниқланади, раҳбар эса расмий равишда 
тайинланади. Иккинчидан, лидер муайян гуруҳ вакили бўлиб, у билан яқин 
муносабатда бўлади. Учинчидан, лидернинг асосий соҳаси шахслараро 
муносабатлар, раҳбарнинг асосий соҳаси эса расмий муносабатлардир. 
Аммо раҳбар ўз ихтиёрида кўпроқ ташқи маълумотларга эга, у қонуний 
санкцияларни қўллаши мумкин, яъни у мансабдор шахс. Илмий тил билан 
айтганда, гуруҳга кучли ва таъсирчан таъсир кўрсатадиган раҳбар формал 
лидер ҳисобланади, яъни унинг таъсири мавқега боғлиқ бўлса, “қўл 
остидагиларга” таъсир қилади. Норасмий лидер – бу ташкилотдаги 
мавқеидан қатъий назар, раҳбарликни таъминловчи шахс. Унинг 
ҳаракатининг табиати ижтимоий бўлиб, у "издошлар" га қаратилган. 
Педагогика ва ижтимоий психологияда лидерлик бир қанча турларга 
бўлинишига дуч келгандирсиз. Аммо ҳақиқий бошқарув контекстида у 
одатда қуйидаги турларга бўлинади: