Ijtimoii pedagogika

Asrab olingan bola bilan ijtimoiy-pedagogik faoliyat.
Asrab olingan bola har xil turdagi qabul qiluvchi oilaga tushishi mumkin: bu vasiylik qiladigan oila yoki bola qilib olgan oila bo‘lishi mumkin. Bular orasidagi farq birinchi holatda bola uchup unga qarindosh bo‘lgan odamlar topiladi. Ikkinchi holatda bola bilan kerindoshlik alokdsi bo‘lmagan odamlar oila vazifasini bajarishlaridan iborat bo‘ladi. Vasiylik vazifasi bolaning tarbiyasi va rivojlanishi, uning huquqtarini himoya qilish hisoblanadi. Vasiy voyaga yetmagan bolada mavjud bo‘lgan mol-mulki va ko‘chmas mulkni saqlash va foydalanishini nazorat qilishini amalga oshiradi, lekin o‘zi bu mulkdan foydalanish huquqiga ega emas. Bola qilib olgan oila umuman olganda bolaning, ya’ni xuquqiy va haqqoniy oilasi hisoblanadi, bu yerda u o‘z bolasi kabi xuquqqa ega bo‘ladi. Bola upi oilasiga olgan ota-onalarining familiyasini olishi mumkin va hatto yangi ism ham bola qilib olgan oilaning bolaning hamma huquq va majburiyatlari haqiqiy o‘z farzandlari xuquq va majburiyatlariga tenglashtiriladi.
Asrab olishning yana bir turi — vastinchalik asrab olish. Vaqginchalik asrab oladigan oila bolalikni himoya qilish usuli sifatida bir qator rivojlangan mamlakatlarda juda ham keng tarqalgan usul hisoblanadi. Bu O‘zbekistonda hozircha qo‘llangan emas. Vaqginchalik asrab olish oilasini vasiylik oilasi yoki bola qilib oluvchi oiladan farqi, birinchi navbatda professional mutaxassislar oilasi bo‘ladi. Agarda chet el tajribalariga murojaat etsak, unda vaqginchalik asrab oluvchi oilaning bir necha belgilarini ko‘rsatib berish mumkin:
Ota-onalarning ma’lum professonal malakalari bo‘lishi kerak.
Oila kerakli profissional-pedagogik tayyorgarlikka ega bo‘lishi kerak.
Bunday oilaning xizmatlariga xizmat haqi to‘lanadi.
Bolaning oilada bo‘lishi asrab olingan ota-onalarning ish stajlari sifatida hisobga olinadi.
Asrab olgan ota-onalarning ish vaqglari o‘z shaxsiy uylarida o‘gadi.
Vaqginchalik asrab olish oilasining faoliyati bolaning keyingi taqdiri hal etilgunga qadar bolaning oilada bo‘lishini ko‘zda tutadi, ya’ni o‘z oilasiga qaytishi, bolalar uyiga joylashishi, internat yoki boshqa muassasalarga yuborilishi.
Asrab oladigan oilani izlash axborot-ma’lumotlari, anketa tuzish, suhbat, intervyu, ma’lumotlarni o‘rganish.
Bo‘lajak asrab oladigan oiladagi ota-onalarni o‘rganish,
Diagnostik (boshlang‘ich diagnostika) anketa tuzish, suhbat
o‘tkazish.
Bola joylashtirilgan muassasalar va oilalarni borib ko‘rish (krizis oila, bolalar uyi va bogshflar). Vositachilik, kuzatish suhbat.
Bo‘lajak oilani va uning yaqinlarini o‘rganish.
Diagnostik (chukur diagnostika).
Anketa tuzish, test sinovlari, suhbat, ishontirish,
Hujjatlarpi o‘rganib chiqish.
Bolani asrab oluvchi oilaga joylashtirish: asrab oluvchi ota- onalarni chukur o‘qitish kurslarini tashkil qilish.