Ижтимоий соҳада назорат

Расмий ижтимоий назорат полиция, ҳарбий ва бошқа шаҳар, давлат ва федерал ташкилотлар каби ўз қонунларини амалга оширадиган давлат (ҳукумат) ва давлат вакиллари томонидан ишлаб чиқарилган ва қўлланиладиган нарса.
Кўпгина ҳолларда, оддий полиция мавжудлиги расмий ижтимоий назоратни амалга ошириш учун этарли. Баъзиларда полиция уни тўхтатиш учун ноқонуний ёки хавфли хатти-ҳаракатлар билан шуғулланадиган вазиятга аралашиши мумкин - "ҳибсга олиш" деярли тўхтатиш демакдир - ижтимоий назоратни таъминлаш учун.
Бошқа давлат идоралари, шунингдек, қайси моддалар ёки озиқ-овқатлар қонуний равишда сотилиши мумкинлигини ва бошқалар билан бир қаторда, қурилиш қоидаларини жорий қиладиганлар каби, расмий ижтимоий назоратни амалга оширади.
Расмий ижтимоий назоратни белгилайдиган қонунларга риоя қилмаса, суд тизими ва жазо тизими каби расмий тузилмалар жазоланади.
Ижтимоий назорат механизмининг роли - "янги қопқоқни тортиб олиш" нинг бир тури - ўйнайди оммавий ёшлар маданияти. Ҳаддан ташқари бағрикенглик хусусиятларига эга бўлиб, бу ёшларга "завқланиш", эмотсионал ва девиант стрессни бартараф этиш, оқсоқоллар ва жамият хулқ-атвори меъёрлари устидан назоратни сақлаб қолиш имконини беради. Ёшлар маданияти доирасида ёшларнинг катталардан мустақил бўлишларига бўлган ишонч уларнинг хатти-ҳаракатлари учун жавобгарлик ҳисси ва мотивларини шакллантиради. Улар ўсиб улғайганларида, ёш одам одатда ушбу маданиятга қизиқишни йўқотади, ижтимоийлашади ва ўзини тутиш стандартларига мос келади. Бироқ, баъзи ёшлар учун ёшлар маданиятининг ҳаддан ташқари бағрикенглиги алоҳида девиант хулқ-атвор ва мотивацияни шакллантиради. Ижтимоий назоратнинг энг экстремал шакли биринчи навбатда изолятсия ижтимоий муҳитдан - девиантнинг бошқа одамлар билан алоқаларини тўхтатиш. Ушбу механизм юзага келиши мумкин бўлган низоларни, девиант мотивлар ва ҳаракатларни блоклайди. Изолятсия қилинганлар конформал мотивлар ва хулқ-атвор стандартларини намоён қилиш учун майдонни тарк этишади. Ушбу изолятсия қамоқдаги жиноятчилар учун одатий ҳолдир. Ижтимоий назоратнинг яна бир механизми - ажратиш бошқа одамлар билан алоқаларини чеклаш орқали ижтимоий муҳитдан четга чиқиб, жамиятга қайтиш имкониятини таклиф қилади. Ниҳоят, бу мумкин реабилитациядевиантлар, улар ўзларининг психиатрлари, назоратчилари ва бошқалар назорати остида ўз турлари билан алоқа қилишлари учун сунъий шароитлар яратилганда, маҳбуслар учун бундай ҳолатлар шартли равишда озод қилиш, келишувсиз ва ҳ.к. Ижтимоий назорат шунингдек (1) норасмий ва (2) расмийга бўлинади. Норасмий ижтимоий назорат, Кросбига кўра, қуйидаги шаклда мавжуд: (а) иш ҳақи (тасдиқлаш, лавозимга кўтариш ва ҳк); б) жазо (норози қараш, танқид, жисмоний жазо таҳдиди ва бошқалар); (c) эътиқодлар (одатдаги хулқ-атворга мувофиқлигини асосли далиллар); д) инсон томонидан маданий меъёрларни қайта баҳолаш (ижтимоий назоратнинг барча олдинги шакллари ва ўзини қадрлаш қобилияти натижасида). Расмий назорат хулқ-атвор меъёрларига риоя этилишини таъминлайдиган ва рағбатлантирадиган давлат аппарати томонидан амалга оширилади. ИН сиёсий жамиятнинг асоси авторитар ёки тоталитар давлат бўлган мамлакатлар, бундай назорат барча соҳаларда одамларга қарши тўғридан-тўғри зўравонлик орқали амалга оширилади. Бу кўпинча ноқонуний бўлиб қолади ва бу сабаб бўлади турли хил турлари девиант мотивация ва хатти-ҳаракатлар яширин саботаж ёки ҳатто исён шаклида. Эркинлик ғояси халқ ҳаётидаги энг муҳим қадрият сифатида Шарқда (Осиёда) ҳеч қачон ривожланмаган асосий қиймат ҳокимиятга бўйсуниш кўриб чиқилди ва унга қарши ҳар қандай ҳаракат девиант деб топилди ва қаттиқ жазоланди. ИН иқтисодий ва иқтисодий-сиёсий жамиятнинг асоси бозор иқтисодиёти бўлган мамлакатлар, юридик нормалар ва хулқ-атвор меъёрларига риоя этилиши устидан расмий назорат конформал хатти-ҳаракатларга риоя қилишни ва девиант хатти-ҳаракатларга қарши курашни амалга оширувчи мансабдор шахсларнинг ваколатлари устидан назорат билан тўлдирилади. Эркинлик ғояси узоқ вақтдан бери Ғарб жамиятларида қадр-қимматга эга бўлиб, анъанавий хатти-ҳаракатлар меъёрларига зид бўлган ташаббусни келтириб чиқармоқда. замонавий одам саноат даври ютуқларидан қарздордир: қонун устуворлиги ва вакиллик ҳукумати, судлар ва трибуналларнинг мустақиллиги, давлатнинг ноқонуний хатти-ҳаракатлари, суд сўзлари ва матбуот эркинлиги, черковнинг ажралиб чиқиши давлат. Ижтимоий назорат тизимининг функтсиялари Ижтимоий назорат бу одамларнинг жамиятдаги хатти-ҳаракатларини ижтимоий тартибга солиш, уларнинг тартибли ўзаро таъсирини таъминлаш тизимидир. Жамиятга нисбатан ижтимоий назорат иккитасини бажаради муҳим функтсиялар: ҳимоя ва барқарорлаштирувчи ва икки турга бўлинади: 1. ички назорат ёки ўз-ўзини бошқариш... агар шахс ўзини тутишини мустақил равишда тартибга солса, уни жамият меъёрларига мослаштирса, бу эрда ахлоқий баҳолашнинг асосий мезонидир виждон; 2. ташқи бошқарув умумий қабул қилинган меъёрларга мувофиқлигини кафолатлайдиган муассасалар ва воситалар тўпламидир. Ижтимоий назорат тизими ижтимоий нормалар, санктсиялар ва институтлар (назорат агентлари) ёрдамида амалга оширилади. Ижтимоий нормалар - бу одамларнинг мақбул, ижтимоий жиҳатдан маъқул бўлган хатти-ҳаракатлари чегараларини белгилайдиган ретсептлар, талаблар, қоидалар. Улар жамиятда қуйидаги функтсияларни бажарадилар: ижтимоийлашувнинг умумий йўналишини тартибга солиш; шахсни ижтимоий муҳитга сингдириш; тегишли хатти-ҳаракатларнинг намуналари, стандартлари бўлиб хизмат қилади; девиант хатти-ҳаракатларни бошқариш. Ижтимоий нормаларнинг икки турини ажратиш одатий ҳолдир: 1. Қонунга асосланган расмий: расмий равишда белгиланган; қонун ҳужжатларида белгиланган; давлатнинг мажбурий кучи билан тасдиқланган. 2. Ахлоққа асосланган норасмий й: расмий равишда тузатилмаган; жамоатчилик фикри билан қўллаб-қувватланади. Ижтимоий нормаларнинг моҳияти қуйидагича: улар одамга бошқа одамлар билан муносабатларни ўрнатишга имкон беради; нормаларга риоя қилиш санктсиялар ва мукофотлар тизими орқали назорат қилиш ва ўзини ўзи бошқариш ҳаракатларини бирлаштирган мураккаб механизм томонидан қатъий назорат қилинади. Жамиятдаги ижтимоий меъёрларга мувофиқлиги орқали таъминланади ижтимоий санктсиялар, ижтимоий аҳамиятга эга бўлган вазиятларда шахснинг хулқ-атворига гуруҳнинг реактсиясини ифодалайди. Жамиятдаги ижтимоий меъёрларнинг барча хилма-хиллиги, ҳаракатлар самараси ортиши билан тўрт турга бўлинади: норасмий ижобий санктсиялар - норасмий муҳитдан жамоатчилик томонидан маъқулланиши, яъни. ота-оналар, дўстлар, ҳамкасблар, танишлар ва бошқалар. (илтифот, дўстона мақтов, хайрихоҳлик ва бошқалар); расмий ижобий санктсиялар - ҳокимият органлари, расмий муассасалар ва ташкилотларнинг жамоатчилик томонидан маъқулланиши (ҳукумат мукофотлари, давлат мукофотлари, мартаба ўсиши, моддий мукофотлар ва бошқалар); норасмий салбий санксиялар - жамиятнинг ҳуқуқий тизимида кўзда тутилмаган, аммо жамият томонидан қўлланиладиган жазолар (эслатиш, масхара қилиш, дўстона муносабатларнинг бузилиши, норози кўриб чиқиш ва бошқалар); расмий салбий санктсиялар - қонуний қонунлар, меъёрий ҳужжатлар, маъмурий кўрсатмалар ва буйруқларда назарда тутилган жазолар (жарима, лавозимдан тушириш, ишдан бўшатиш, ҳибсга олиш, қамоққа олиш, фуқаролик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ва бошқалар). Гуруҳ ва жамиятда ижтимоий назоратни амалга оширишнинг учта усули мавжуд: ижтимоийлашув орқали. Унинг моҳияти шундан иборатки, ижтимоийлашув, бизнинг хоҳиш-истакларимиз, афзалликларимиз, одатларимиз ва урф-одатларимизни шакллантириш ижтимоий назорат ва жамиятда тартиб ўрнатишнинг асосий омилларидан биридир; гуруҳ босими орқали. Ҳар бир инсон, кўплаб асосий гуруҳларнинг аъзоси бўлиб, бир вақтнинг ўзида ушбу гуруҳларда қабул қилинган маълум бир минимал маданий меъёрларни бўлишиши ва ўзини тутиши керак. Амалга оширилмаса, гуруҳ томонидан оддий сўзлардан тортиб нашр этилган бошланғич гуруҳни чиқариб юборишга қадар кенг доирада қўлланиладиган қоралаш ва санктсиялар пайдо бўлиши мумкин; мажбурлаш орқали. Шахс қонунлар, қоидалар, расмийлаштирилган протседураларга риоя қилишни истамаган вазиятда, гуруҳ ёки жамият уни бошқалар сингари ҳаракат қилишга мажбурлаш учун мажбурлашга мажбур қилади. Шундай қилиб, ҳар бир жамият одамларнинг хатти-ҳаракатларини тартибга солишнинг расмий ва норасмий усулларидан иборат бўлган ва жамоат тартибини сақлашга ҳисса қўшадиган маълум бир назорат тизимини ишлаб чиқади. Оила, қариндошлар, дўстлар, ҳамкасблар норасмий назорат агентлари сифатида ҳаракат қилишади, расмий назорат эса, аввало, назорат функтсиялари берилган давлатнинг расмий вакиллари - судлар, армия, махсус хизматлар, ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари ва бошқа ваколатли муассасалар томонидан амалга оширилади. Барчамиз одамлар атрофида яшаймиз, улар билан қувонч ва қайғуларимизни баҳам кўрамиз. Аммо ҳамма ҳам ижтимоий меъёр ва қоидаларга бўйсунишни истамайди. Жамиятнинг маълум бир тартиблилиги учун "ижтимоий назорат" тушунчаси киритилди. Жамиятдаги ушбу янги ҳодисалар жуда самарали. Биз ҳаммамиз СССРнинг гуллаб-яшнаши даврида шаклланган ижтимоий танқидни эслаймиз. Бирор киши ишлашни хоҳламаса ёки безорилик қилса, у гаров эвазига олинди, аммо бундай ноўрин хатти-ҳаракатлар учун бутун жамият ҳукм қилинди. Ва у ишлади! Бирор киши, эҳтимол, ўз хоҳиш-иродаси билан эмас, балки ўзгаришни бошлади. Натижада жамият ўз мақсадига эришди. Ижтимоий назорат худди шу мақсадда - шахслараро ва ижтимоий муносабатларни тартибга солиш учун жорий қилинган. Ижтимоий назорат: тушунча, турлари, функтсиялари Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш ва давлатнинг ижтимоий назорати механизмлари мавжуд бўлган тақдирдагина жамиятни уюшган ва нисбатан хавфсиз деб аташ мумкин. Биринчи контсептсия қанчалик юқори ишлаб чиқилган бўлса, ҳокимият томонидан шунча кам ижтимоий мониторинг талаб этилади. Ўз-ўзини бошқариш - бу ўз-ўзини англаш даражасида иродавий ҳаракат қилиш кўникмаларини ривожлантирган катталарнинг масъулиятли хатти-ҳаракати, жамиятдаги умумий қабул қилинган меъёрларга мувофиқ унинг хатти-ҳаракатларини бошқариш. Болаларда ҳаракат қилиш инжиқ, импулсив, ўз-ўзидан пайдо бўлади. Вояга этган киши, аксинча, ўзи ва жамият учун зиддият ёки бошқа ноқулай вазиятларни юзага келтирмаслик учун ички ўзини ўзи бошқаришга эга. Агар жамият масъулияти кам ривожланган одамлардан иборат бўлса, унда унга махсус идоралар томонидан ижтимоий назоратнинг расмий турлари киритилиши керак. Аммо шуни унутмаслигимиз керакки, доимий қаттиқ зулм аста-секин ўз-ўзини бошқаришни тобора аҳамиятсиз қилади ва натижада жамият таназзулга учрайди, чунки масъулият билан ўйлайдиган ва ўз хоҳиш-иродасини бошқаришга қодир одамлар борган сари камайди.
Жамоатчилик назоратининг асосий турлари қандай?
Хулқ-атворни ижтимоий бошқаришнинг мавжуд турлари расмий ва норасмий деб номланган иккита катта бўлимга бўлинади. Расмий назоратнинг моҳияти қонунчилик ва оқилона тартибга солишни амалга оширишдан иборат давлат органлари фуқароларнинг хатти-ҳаракатларини назорат қилиш ва назорат қилиш. Қоидалар бузилган тақдирда, давлат санктсияларни қўллайди. Расмий назоратдан олдин норасмий назорат мавжуд бўлиб, у ҳали ҳам жамиятда амалга оширилади. Унинг моҳияти қоидалар ёзилмаган, лекин гуруҳ аъзолари, обрўли шахслар ва оқсоқолларнинг фикри билан бошқариладиган маълум бир ижтимоий гуруҳнинг ўзини ўзи ташкил этишида.
Расмий назорат қандай амалга оширилади?
Расмий назоратнинг илдизи оддий, яъни давлат доирасидан ташқарида бўлган жамоат ташкилоти шаклларининг шаклланишининг тарихий давридан келиб чиқади. Бугун давлат шакли жамиятни ташкил этиш шундай ривожланиш даражасига этганки, расмий, шунчаки юқори даражадаги уюшган ижтимоий назорат турлари. Давлат қанчалик катта бўлса, жамоат тартибини ташкил қилиш шунчалик қийин бўлади. Расмий назорат - бу бутун давлат ҳудудида тартибни ташкил этиш, яъни у глобал миқёсга эга. Унинг функтсиялари амалга оширилади махсус одамларҳукуматни қабул қиладиганлар иш ҳақи (судялар, полиция ходимлари, психиатрлар). Жамиятда ривожланаётган ижтимоий назорат, унинг турлари бутун муассасалар, тузилмалар ва ваколатли органларни ташкил этишга олиб келди. Булар полиция, прокуратура, судлар, мактаблар, оммавий ахборот воситалари ва шунга ўхшаш муассасалар.
Норасмий назоратнинг хусусиятлари
Катта жамият даражасида хатти-ҳаракатларнинг норасмий бошқаруви самарасиз. У маҳаллийлаштирилган ва гуруҳ аъзолари билан чекланган. Бундай ижтимоий гуруҳларда ўрнатилган меъёрларни бузганлиги учун таҳдид ёки реал ҳаракатлар шаклида жазо қўлланилади: жисмоний таъсир шахсият, мулоқотдан воз кечиш, танбеҳлар, масхара қилиш, турли хил танбеҳлар тўғрисида ... Ижтимоий назоратнинг норасмий турлари ва шакллари жамиятдан четлатиш тарзидаги санктсияларни эътиборсиз қолдирмайди. Ушбу гуруҳ муҳим бўлган одам учун бундай ҳаракат жуда аниқ. У бўшлиқ ва умидсизликни ҳис қилади. Бу унга бундай гуруҳга қайтиш ёки аксинча, манфаатларни алмаштириш ва қадриятларни қайта баҳолаш учун турли хил ҳаракатларни қилишга ундайди. Ижтимоий назоратнинг норасмий турлари ва шакллари, уни ташкил этиш даражаси қанчалик самарали эканлиги, ижтимоий гуруҳ аъзоларининг уюшқоқлик даражасига, мақсадлар бўйича бирлигига боғлиқ. Масалан, ҳозирги кунгача урф-одатлари сақланиб келинган ўтмишдаги қишлоқ жамоасини олайлик - аниқ белгиланган қоидалар бўлмаган, аммо маросимлар ва турли маросимларнинг сақланиши ижтимоий хатти-ҳаракатлар, меъёрлар ва эҳтиёжни чуқур тушунишга ёрдам беради. уларни кузатиш.