Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar fakulteti

2.1 Sayohatchilarning marshrutlar o’rganishiga ta’sirini ahamiyati
Xalqaro turizm rivojlanishining O‘zbekiston iqtisodiyotiga ta’siri
O‘zbekistonga keluvchi xorijiy turistlarning aksariyati Toshkent-Samarqand-Buxoro-Xiva yo‘nalishi bo‘yicha sayohat qiladilar. Chunki, O‘zbekiston turizm infratuzilmasi aynan shu manzilgohlarda Yaxshiroq rivojlangan hamda Buyuk Ipak yo‘liga taalluqli ko‘pgina ob’ektlar aynan shu joylarda saqlanib qolingan (O‘zbekistonga guruhlarda tashrif buyuruvchi turistlarning aksariyati Buyuk Ipak yo‘li yo‘nalishi doirasi harakatlanadilar).
Shuningdek, Surxondaryo, Qashqadaryo va Farg‘ona vodiysi viloyatlarida ham turistlarni jalb etishi mumkin bo‘lgan ko‘plab muhim turistik jozibador manzillar mavjud bo‘lsada, turistik infratuzilmaning rivojlanmagani turistlarni bu yerga kelishiga tusqinlik qilar edi. Bu kabi kamchilarni bartaraf etish maqsadida hukumatimiz tomonidan Qamchiq dovonidan o‘tiluvchi yo‘l qayta ta’mirlandi, Surxondaryoga Samarqanddan va Toshkent shahridan Buxoro va Samarqand shaharlariga turistlarni tashish uchun yangi elektrlashgan temir yo‘l qurildi, bu joylarda ko‘plab turistik mehmonxonalar bunyod etilmoqda. O‘zbekistonga keluvchi turistik sayohatlarning soni o‘sishiga salbiy ta’sir etishi mumkin bo‘lgan ba’zi hollar bartaraf etib borilmokda:

• 
  O‘zbekiston to‘g‘risidagi dastlabki va so‘nggi taassurotlarni qoldiruvchi bojxona xizmati xodimlarining sayohatchilar bilan bo‘lgan muomala madaniyati yaxshilandi;
  
• 
  mehmonxonalarga tayyorlanayotgan taomlar zamonaviy talablarga javob bera boshladi;
  
• 
  O‘zbekiston ichidagi mehmonxona xizmatlari narxlarining asosiy raqobatchilarimizga nisbatan qimmatligi, transport narxlarining yuqori hollari kamaytirib borilmoqda;
  
• 
  Turistik esdalik uchun harid qilinadigan milliy suvenirlarimizning xilma xilligi oshirilib, yo‘qolib ketgan bir qator hunarmandchilik turlari tiklandi va qayta tashkil etildi;
  
• 
  Targ‘ibot masalalariga yetarlicha e’tibor berilib, xorijiy fuqarolarning O‘zbekiston to‘g‘risidagi ma’lumotlarining chegarasi kengaytirib bormoqda, bunda ayniqsa, Germaniya va Italiyalik biznes hamkorlarning vositachiligidan samarali foydalanilmoqda;
  
• 
  turistlar ixtiyoriga taklif etilayotgan tovar va xizmatlarning sifati narxiga moslashtirib borilmoqda.
  

Yuqorida sanab o‘tilganlarni bartaraf etish bilan birgalikda, ko‘rsatilayotgan turistik xizmatlarning sifatli bo‘lishiga harakat qilinmoqda. Shuningdek, chet ellarda O‘zbekiston turizmini reklama qilishda barcha turistik korxonalarning tashviqot-targ‘ibot ishlari raqobatchilardan farq qiluvchi umumiy mavzu ostida birlashtirilishi O‘zbekistonning xalqaro turizm bozorida o‘z o‘rnini mustahkamroq egallashiga yordam beradi.
Buning uchun o‘zimiz egalik qilayotgan turistik resurslarimizni yana bir bor qaytadan chuqur o‘rganib chiqish, ulardan samarali va barqaror foydalanish yo‘llarini aniqlash va shu asosida Milliy turistik brendni ishlab chiqish shart bo‘lib qolmoqda. Shu sababli, «O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasi tomonidan o‘lkamiz turistik resurslari o‘rganib chiqilib, turistik resurslarimizning maxsus kadastri yaratilmoqda. O‘zbekiston turizmini rivojlantirish uchun xizmat qila oladigan resurslarining anchasi hali ochilmagani katta imkoniyatlar mavjudligini ko‘rsatadi.
O‘zbekistonda bozor munosabatlari sharoitida xalqaro turizmni rivojlantirish chora-tadbirlari davlat tomonidan belgilangan bo‘lib, iqtisodiy aloqalarni yanada rivojlantirish uchun turli bitimlar, kelishuvlar amalga oshirilgan va oshirilmokda. Bugungi kunda xalqaro turizmni rivojlantirishda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ishlar qo‘yidagilardan iborat bo‘lmoqda:

• 
  Xalqaro turizmda kichik tadbirkorlik faoliyatidan keng foydalanish va xalqaro bozorlarga chiqishga intilish;
  
• 
  Mahalliy axborot agentliklari orqali rivojlangan mamlakatlarni O‘zbekistonning turistik imkoniyatlari bilan yaqindan tanishtirishga harakat qilish;
  
• 
  Turizm sohasida ishlaydigan mutaxassislarni chet ellarda bir yilda kamida bir marta malaka oshirishga y
  
• 
  Yuborish, o‘qitish, ular uchun barcha imkoniyatlarni yaratib, turistlarga sifatli xizmat ko‘rsatishni yo‘lga qo‘yish;
  
• 
  Respublikamiz vakillarining YYevropa mamlakatlarida o‘tkaziladigan turistik yarmarkalarda doimiy ravishda ishtirok etishini ta’minlash;
  
• 
  Xalqaro turistik tashkilotlar bilan axborot almashishni Yaxshilash, birgalikda faoliyat yurita oladigan davlatlar bilan qo‘shma korxonalar tuzish va ular faoliyatini keng yo‘lga qo‘yish;
  
• 
  Ichki turistik bozorda o‘zaro raqobatni yanada kuchaytirish va boshqa tadbirlarni amalga oshirish muhim ahamiyatga egadir.
  

Xalqaro turizmni rivojlantirish O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun g‘oyatda zarur bo‘lib, uning imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda turizm sohasi orqali aholining moddiy farovonligini Yaxshilash, ularni doimiy ish bilan ta’minlash maqsadida yangi ish o‘rinlarini tashkil qilish lozim bo‘lmoqda.
O‘zbekiston Respublikasida xalqaro turizmning rivojlanishi, unga bo‘lgan munosabatning ijobiy tomonga siljishi bilan belgilanmoqda. Respublikamiz sharoitida, ayniqsa kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishda turizmning imkoniyatlari boshqa sohalarga qaraganda juda katta bo‘lib hisoblanadi. Shu tufayli respublikadagi iqtisodiy barqarorlik va bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tish jarayoni tadbirkorlarga keng yo‘l ochishi bilan birga, uni jadal rivojlantirish imkoniyatlarini tug‘dirmoqda.
Jahondagi har bir davlatning iqtisodiy yuksalishida asosiy omillardan biri tinchlik, osoyishtalik, barqarorlik va ijtimoiy adolatdan iboratdir. O‘zbekiston hozir Markaziy Osiyo mintaqasidagi iqtisodiyoti barqaror rivojlanib borayotgan davlatlardan biri bo‘lib, o‘ziga xorijiy investorlarni, ishbilarmonlarni va turistlarni jalb qiluvchi hududlardan biri hisoblanadi.
O‘zbekistonning jahon turizm bozoridagi salohiyatiga baho beradigan bo‘lsak, uning Markaziy Osiyo davlatlari ichida eng yuqori imkoniyatlarga ega ekanligini ko‘ramiz, bu haqida respublika hududida mavjud bo‘lgan to‘rt mingdan ortiq qadimiy me’morchilik, monumental san’at yodgorliklari dalolat beradi. O‘zbekiston tarixiy me’morchilik yodgorliklarning umumiy soni bo‘yicha jahondagi yetakchi o‘nta mamlakatlar qatoriga kiritilib, to‘rtta yirik shaharlari Samarqand, Buxoro, Xiva va Shahrizabz YUNESKO tomonidan jahon madaniyati yodgorliklari markazi sifatida tan olingan va xalqaro tashkilot tomonidan muhofazaga olingan.
Respublikada xalqaro turizmni rivojlantirishda tarixiy-madaniy obidalar bilan bir qatorda dam olish va madaniy hordiq chiqarish uchun xizmat qiladigan turistik ob’ektlarning ham mavjudligi muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Xalqaro Inbound Travel Association - Qo'shma Shtatlarning xalqaro kirib kelayotgan sayyohlik sohasini anglatuvchi milliy notijorat tashkilotlari uyushmasi. IITA a'zolari mamlakat bo'ylab kelgan sayyohlik operatorlari va etkazib beruvchilardan (turar joy kompaniyalari, transport, manzillar, diqqatga sazovor joylar, restoranlar va boshqalar) o'z ichiga oladi. IITA kelgan sayyohlik operatorlari (shuningdek, taniqli turoperatorlar sifatida ham tanilgan) AQSh sayohat kompaniyalari xalqaro sayohatchilarga yaratishda, ularni sotishda va sotishda ixtisoslashgan AQSh kompaniyalari hisoblanadi. Agar tur operatori, kelayotgan xalqaro sayohatchilardan Qo'shma Shtatlarga kelib tushsa, sayyohlik operatori kelgan sayyohlik operatori hisoblanadi. Bu kiruvchi operatorlar o'zlarining guruhlari va FIT yo'lovchilari uchun AQSH bo'ylab sayyohlik xizmatlarini ko'rsatish uchun chet elga sayohat toptancilari, agentlari va boshqa sayohat kompaniyalari bilan shartnoma tuzadilar.
1991 yilda RSA sifatida boshlab, Nyu-York va Nyu-Jersi shtati hududida joylashgan barcha muhim turoperatorlari va etkazib beruvchilarni bir joyga to'plash uchun Receptive Services Association tashkil etildi. Butun mamlakat bo'ylab qiziqish va o'sishni davom ettirish natijasida RSA milliy tashkilotga aylandi. RSA 2004 yil sentyabr oyida AQShning Receptive Services Association (RSAA) ni tashkil qilish uchun Xalqaro Sayohat xizmatlari Assotsiatsiyasi (ITSA) bilan kuchlarini birlashtirdi. ITSA 1993 yilda qabul qiluvchi turoperatorlar va maqsadli boshqaruv kompaniyalari tomonidan tashkil etilgan va tashkil etilgan. muammolarni hal etish, ta'lim olish imkoniyatlari va yangi biznes hamkorlar bilan hamkorlik qilish uchun birlashgan ovoz yaratish. Bugungi kunda IITA xorijiy sayyohlar uchun sayohatga oid xizmatlar sifatini yaxshilash maqsadida etkazib beruvchilar, tartibga solish organlari va sayohatni qo'llab-quvvatlash bo'yicha idoralar bilan ishlashga qaratilgan keng turdagi sanoat faoliyatiga jalb qilingan. IITA, shuningdek, mahalliy, davlat va federal darajadagi turizmga ta'sir qiluvchi iqtisodiy va davlat siyosati masalalariga ham murojaat qiladi. Har qachongidan ham ko'proq, IITA xalqaro inbound biznes uchun ko'prik vazifasini bajaradi va uning a'zolari ehtiyojlariga xizmat qilish va umuman sanoatni rivojlantirishga xizmat qiladi. IITAning missiyasi - kelgusida operatorlarga etkazib beruvchilar bilan tajriba va hamkorliklar orqali Qo'shma Shtatlarga safar qilishni osonlashtirishdir. Xalqaro Inbound Travel Assotsiatsiyasining a'zosi sifatida mening kompaniyam va uning vakillari ...
• IITAga sodiqlik garovi va o'z missiyasini va maqsadlarini qo'llab-quvvatlashga rozi, • menejment va xodimlarimizni do'stlar bilan ishbilarmonlik aloqalarini samarali boshqarish uchun o'qitish, • barcha faoliyatimizda haqiqat, adolat, adolat va halollik, • a'zolarimiz oldidagi barcha majburiyatlarni bajarish, • a'zolar uchun zarar etkazishi mumkin bo'lgan ishlarni oldini olish,
• manfaat to'qnashuvini yuzaga keltiradigan faoliyatdan qochish va menejment va xodimlarimiz tomonidan yuqori kasbiy xizmat ko'rsatish standartlarini rag'batlantirish. International Hotel & Restaurant Association (IHRA) - mehmonxona va restoran sanoatining manfaatlarini ifodalovchi xalqaro savdo uyushmasi. U 1947 yil noyabr oyida Londondagi Xalqaro mehmonxonalar uyushmasi sifatida rasman tashkil etilgan. 1949 yil 23 sentyabrdan boshlab u Frantsiya hukumati tomonidan ro'yxatga olingan va 1949 yildan 2007 yilgacha Fransiya poytaxti bo'lgan.
1921 yilda tashkil etilgan "International Hotels Alliance" nomi bilan mashhur bo'lgan. Amerikalik mehmonxona uyushmalari faqatgina 1960 yilda ishtirok etishga kirishgan. 1997-yil 1-noyabrda u xalqaro turizm tashkilotlari bilan birlashib, IHRAga a'zo bo'ldi. 2008 yil yanvar oyidan boshlab, korporativ bosh qarorgoh Shveytsariyaning Lozan shahrida joylashgan. IH & RA a'zolari butun dunyodagi milliy mehmonxona va restoran uyushmalari, shuningdek, 50 dan ortiq brendlarni namoyish qiluvchi xalqaro va milliy mehmonxona va restoran zanjirlari. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan rasman e'tirof etilgan IH & RA dunyo bo'ylab iqtisodiyotiga yiliga 950 milliard AQSh dollari miqdorida mablag 'ajratib, 60 000 000 kishini ish bilan ta'minlaydi va 400 000 mehmonxona va 8 million restoranlarni tashkil etadigan sanoat nomidan xalqaro tashkilotlarni nazorat qiladi va lobbi qiladi. Dunyodagi eng yirik otеl Tailandning Pataya shahrida joylashgan “Ambassador City Jomitien”dir. U 5100 nomеrli bo‘lib, 40 gеktar atrofidagi maydonni egallaydi. 20 ta eng yirik otеllarning 13 tasi Las-Vеgasda joylashgan. Zamonaviy Las-Vеgas alohida yirikligi bilan farqlanadi. Yaqindagina eng yirik dеb hisoblangan (masalan, 1515 o‘rinli “Caesuras Palace”) bugun 20 ta eng yirik otеllar ro‘yxatiga ham kirmay qoldi¹.
Las-Vеgas - bu hordiq sanoatining umume’tirof etilgan (lidеri) shahari sanaladi. Shaharda 50 ta kazino bo‘lib, ularning ko‘pi otеl hududlarida joylashgan. Ushbu otеllardagi apartamеntlar o‘lchami va qulayligi jihatidan eng katta va yaxshisidir. Bunda mini-bassеynlar, bir nеcha yirik tеlеekranlar, ikki va undan ortiq xonalar, xoll va yotoqxonalar oshxona hamda barlar mavjud. Bunday apartamеntlar binoning alohida ajratilgan tomonida joylashtirilgan va shaxsiy band qilib qo‘yilgan joy ya’ni bron qilish xizmatiga ham ega. Ko‘pgina kazinoli otеl nomеrlari badavlat mijozlar uchun maxsus saqlanadi, ularning narxi 1000 AQSh dollaridan 25000 AQSh dollarigachadir. Ba’zan kazinoga kеladiganlar u yеrdagi eng qimmat nomеrdan ham kattaroq mablag‘ni tashlab kеtadilar. Shuning uchun bunday mеhmonxona xodimlarining eng asosiy vazifasi avvalo mijozning talab va istaklarini qondirishdan iborat.