Ijtimoiy munosabatlari jamoatchilik munosabatlar

Ijtimoiy munosabatlari( jamoatchilik munosabatlar ) - bu odamlarning mavqei va jamiyatda bajaradigan vazifalari bilan bog'liq ijtimoiy o'zaro ta'sirda yuzaga keladigan turli xil ijtimoiy munosabatlar jamlanmasi. Ushbu ibora turli xil ta'riflarga ega, ba'zilari quyida keltirilgan: Jamoatchilik munosabatlari jamiyat a'zolari o'rtasidagi ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan aloqalar yig'indisidir.
Ishlab chiqarishni tashkil etishning eng oUy shakli ommaviy oqimli ishlab chiqarish hisoblanadi, ya’ni bu yerda texnologik jara­ yonlar asosan avtomatik liniyalarda va avtomatlashtirilgan uchast-kalar va sexlarda bajariladi. To'g'ri oqimli ommaviy oqimli ishlab chiqarishda dastgoh va asbob-uskunalar texnologik jarayon marshruti bo'yicha operatsiya-lami bajarish ketma-ketligida joylashtiriladi.
Kooperatsiya (lot. cooperatio — hamkorlik, birgalikda ishlash) — 1) jismoniy shaxslarning birgalikda tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun ixtiyoriylik asosida birlashuvi; 2) ikki yoki bir necha mamlakatlarning xorijiy sheriklar ishtirokida qoʻshma yoki oʻzaro muvofiklashtirilgan ishlab chiqarishni tashkil etishining universal shakli. 
Manufaktura — bu mehnat taqsimotiga asoslangan, lekin mashina hali mavjud boʻlmagan sharoitdagi kooperatsiyadir. Manufaktura davrida ishlab chiqarishning umumlashuv jarayoni davom etadi. Yalpi ishchi kuchi tarkib topadi, har bir ayrim xodim esa yalpi ishchi kuchining tarkibiy qismiga aylanadi. Bunda oddiy kooperatsiyadagidek qoʻl mehnatiga asoslangan qurolga tayanadi.
Mashinalashgan ishlab chiqarish — ijtimoiy ishlab chiqarish taraqqiyotining tarixiy bosqichi. Bu bosqichda mehnat quroli sifatida mashinalardan foydalaniladi. Mashinalashgan ishlab chiqarish ch. sanoat rivojlanishiga asos boʻldi va mayda, tarqoq hunarmandchilikni siqib chiqardi. Mashinalashgan ishlab chiqarish ch.ga manifaktura moddiy va iqtisodiy zamin yaratdi. Mashina texnikasi asosida manifaktura korxonasi fabrikaga aylandi. Yirik mashinalashgan ishlab chiqarish ch.da mehnatning kooperativ.
Iqtisodiy tizim - iqtisodiy mahsulotni i.ch., taqsimot, ayirboshlash va isteʼmol jarayonida paydo boʻladigan asosiy iqtisodiy munosabatlarning shakl va mazmunini belgilab beradigan, mamlakatda tarixan paydo boʻlgan yoki joriy etilgan, amal qiladigan tamoyillar, qoidalar, qonun yoʻli bilan mustahkamlangan normalar majmui. I.t. doirasida iqtiso-diyot subʼyektlari, i.ch. omillari oʻzaro munosabatga kirishadilar va bu muno-sabatlar maʼlum qonun-qoidalarga bi-noan boshqariladi. 
Mulkchilik munosabatlari - bu mulkka egalik qilish, foydalanish, tasarruf etish va o’zlashtirish jarayonlarida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir. Mulkka egalik qilish mulkning egasi qo’lida saqlanib turishini bildiradi va yaratilgan moddiy boyliklarni o’zlashtirishning ijtimoiy shaklini ifodalaydi.
Mulkdan foydalanish huquqi, mulkni egalik qilish huquqi bilan uzviy ravishda bog`liqdir.Negaki mulkka egalik qilmay turib, undan foydalanib bo`lmaydi. Ya'ni xalq ta'biri bilan aytganda, yo`q narsadan bor qilib bo`lmaydi. O`zganinig mulkidan kelishuvsiz, qonunda ko`rsatilmagan tartibda foydalanilsa, noqonuniy foydalanish deb topiladi.
Mulkni tasarruf etish — bu mulk taqdirini mustaqil hal qilish, ya’ni mulkni sotish, merosga qoldirish, hadya etish, garovga qo‘yish kabi xatti-harakatlarni erkin amalga oshirilishidir. Mulkiy munosabatlarda mulkni ijaraga berish muhim o‘rin tutadi. Yer, suv havzalari, bino va inshoot kabi ko‘chmas mulklar oddiy ijaraga beriladi. 
Mulk bir kishining nomiga ko'chmas mulkda "fee simple mutlaq" deb nomlanadi. Jismoniy shaxs o'z nomiga 100% egalik qiladi, egasi vafot etganda unvon boshqa birovga o'tkaziladi. Omon qolish huquqiga ega bo'lgan qo'shma mulk. Birgalikda egalik qilish tirik qolish huquqi bilan yoki u holda bo'lishi mumkin. Omon qolish huquqiga ega bo'lgan birgalikdagi mulk ikki yoki undan ortiq jismoniy shaxslar teng ulushlarda hisobga yoki ko'chmas mulkka egalik qilishlarini anglatadi.