Ijtimoiy va siyosiy fanlar instituti

Sistemalashtirish

Tizimga solish shundan iboratki, bunda ayrim narsalar, faktlar, hodisa va fikrlar muayyan tartibda makondagi, vaqtdagi tutgan orniga yoki mantiqiy tartibda joylashtiriladi. Shu sababli makon, xronologiya va mantiqiy belgilar asosida tizimga solish turlariga ajratiladi. Mebelning xonadagi joylashtirilishi, daraxtning boqqa otkazilishi, makoniy tizimga namuna bola oladi. Otmishda bolib otgan voqealarning vaqtga qarab tizimga solishning namunasi bola oladi. Matematikaga, falsafaga, mantiqqa doir darsliklarda ilmiy materiallarning joylashtirilishi mantiqiy tizimga solishning namunasidir.

Tanqidiy fikrlashning asosiy belgilari olim I.Resnik fikricha quyidagilardan iborat:

• 1. O’quvchilar o’z bilimlarini muayyan masalalarni yechishda tatbiq eta olsalargina ularda bilim va ijodiy fikrlash rivojlanadi;

• 2. Tanqidiy fikrlash talim jarayoniga joshqinlik baxsh etadi, mashgulotlarni o’qituvchi va o’quvchi uchun o’zaro hamkorlik faoliyatiga aylantiradi.

«Tanqidiy fikrlash» atamasi ilk bor XX asrning ikkinchi yarmida vujudga kelgan. Mazkur tushuncha haqida tafsilot berishdan oldin, muayyan fikrlash konikmalari ustida toxtalish maqsadga muvofiqdir. Chunki bu konikmalar oquvchilarda tanqidiy fikrlashni tarkib toptirish uchun nihoyatda zarurdir. Ozbek olimasi Sh.A.Abdullayeva Oquvchilarda refleksiv mushohada qilish konikmalarini shakllantirish asarida: Tanqidiy fikrlash – fikr yuritishning shunday korinishiki, unda aqliy operatsiyalar (analiz, sintez, induksiya, deduksiyajning barchasi ishtirok etadi»,- deb yozadi. Demak, oquvchi taqdim qilinayotgan oquv materialini ozlashtirishi uchun bilish jarayonining induktiv (ayrim, xususiy tajribalarni umumlashtirib xulosa chiqarishga fikran harakat qilish) va deduktiv (umumiydan ayrimlikka yuksalish)pogonalaridan otadi.

Кreativlik– (lot., create-yaratish, creative-yaratuvchi, ijodkor) individning yangi goyalarni ishlab chiqarishga tayyorgarlikni tavsiflovchi va mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning tarkibiga kiruvchi ijodiy qobiliyati manosini ifodalaydi. Кreativ tafakkur esa tafakkurning ijod jarayonini tashkil etish va ijod natijalari (mahsullari)ni bashoratlashni ifodalovchitushuncha sanaladi. Kreativ fikrlash oqituvchi faoliyatida yaqqol korinib turishi lozim. Shu manoda oqituvchining ijodkorligi kasbiy faoliyatiga ijodiy (kreativ) yondashuvida aks etadi. Кreativlik–bu ijodiy qobiliyatlilik darajasi, shaxsning barqaror sifati hisoblanadigan ijod qilishga bolgan qobiliyati bolib, u kreativ tafakkur bilan bogliq. Кreativ tafakkur – bu shaxsning oz oldida turgan vazifalarini nostandart hal etish hamda oz maqsadlariga erishishning yangi, yanada samaraliroq yollarini topish qobiliyatidir. Yani kreativlik asosan boshqalarga oxshamagan goyalarni oylab toppish, anana tusiga kirib qolgan fikrlashdan qochish hamda muammoli vaziyatlarni tez hamda samarali hal etish yollarini bilish hisoblanadi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!