Ijtimoiy va texnika fakulteti iqtisodiyot kafedrasi,,iqtisodiyot nazariyasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI
Osiyo Xalqaro Universiteti
IJTIMOIY VA TEXNIKA FAKULTETI

IQTISODIYOT KAFEDRASI

,,IQTISODIYOT NAZARIYASI” fanidan
K U R S I S H I

Mavzu: IQTISODIYOTNI TARTIBLASHNING BOZOR MEXANIZMI.

Bajardi: MUHAMMEDOVA AZIZA MUZAFFAROVNA
S14 IQ 22 guruh talabasi.
(imzo) (ism sharif)
Kurs ishi himoya qiling an sana “____” __________ 2023 yil
Baho “___” ___________________
Ilmiy rahbar: _____________________________________________
(imzo) (ism sharif)
Komissiya a’zolari: ___________ ________________________________________________________________ (imzo) (ism sharif)
________________________________________________ _________________________________________________________________
(imzo) (ism sharifi)

BUXORO-2023
REJA:
KIRISH
I. BOB. BOZOR IQTISODIYOTINI TARTIBGA SOLISHDA DAVLATNING IQTISODIYOTDAGI ROLI VA IQTISODIYOTGA TA’SIR QILISH USULLARI VA VOSITALARI HAQIDA TUSHUNCHA
1.1. Bozor iqtisodiyotini tartibga solishda davlatning iqtisodiyotdagi roli
1.2. Davlatning iqtisodiyotga ta’sir qilish usullari va vositalari
II. BOB. IQTISODIYOTNI TARTIBGA SOLISHNING BOZOR VA DAVLAT MEXANIZMLARI
2.1 Iqtisodiyotni tartibga solishning bozor mexanizmi
2.2 Iqtisodiyotni tartibga solishning davlat mexanizmi
III.BOB. O`ZBEKISTONDA BOZOR ISLOHOTLARINI AMALGA OSHIRISH VA UNING ASOSIY YO`NALISHLARI.
3.1 O’zbekistonda bozor islohotlarini amalga oshirish bosqichlari
3.2 O’zbekistonda bozor islohotlarini amalga oshirishning asosiy yo’nalishlari
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI.
KIRISH
”Bozor iqtisodiyoti bu erkin raqobatga asoslangan iqtisodiyot bo'lib, resurslarga xususiy mulkchilik, iqtisodiy faoliyatda va tadbirkorlikda erkinlik, iqtisodiy jarayonlarni tartiblashda va uyg'unlashtirishda bozor mexanizmidan foydalanish bilan tavsiflanadi.”¹
Bozor iqtisodiyoti insoniyat taraqqiyotida mavjud bo'lgan eng progressiv va istiqbolli tizimdir. Bozor iqtisodiyotining asosini tovar ishlab chiqarish tashkil etadi, chunki bu yerda natural xo'jalik emas, balki tovar xo'jaligi hukmron bo'ladi. Yaratilgan mahsulotlar va xizmatlar tovar shakliga ega bo'ladi, ya'ni ular bozorda oldi-sotdi qilish uchun yaratiladi. Bozor iqtisodiyotiga barter emas, balki tovar ayirboshlash, ya'ni oldi-sotdi yuritish xos. Shu bois natural iste'mol o'rniga tovar iste'moli ustuvorlik qiladi. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy liberalizm, ya'ni erkinlik, mulkiy erkinlik va xo'jalik yuritish erkinligiga asoslanadi.
“Bozor iqtisodiyotida yakka tartibda, o'z mulki va mablag'iga tayangan holda, korporativ, sherikchilik asosida yer, bino, inshootlar, mashinalarni ijaraga olish, pulni qarzga ko'tarib ish yuritish usullari mavjud bo'ladi. Bozordagi narx talabdan kelib chiqqan holda talab — taklif nisbati asosida shakllanadi. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy sub'yektlar alohidalashganidan ular manfaati to'qnashadi va shunday sharoitda raqobat paydo bo'ladi. Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga soluvchi kuch, uning rivojlanishini ta'minlovchi mexanizm hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti boshqarishning iqtisodiy usullariga tayanadi. Bozor mexanizmi iqtisodiy rag'batlantirish mexanizmi bo'lib, uning asosiy vositasi puldir. Pul topishga intilish tovar va xizmatlarni ko'plab hamda sifatli qilib ishlab chiqarishni ta'minlaydi. Bozor iqtisodiyotida pul boylikning umumiy va eng qulay shakliga — hammabop iqtisodiy aloqalar vositasiga aylanadi.

Bozor iqtisodiyoti tovar taqchilligi bo'lmagan, tovarlar mo'lko'lligi ta'minlanadigan iqtisodiyotdir.”²
Hozirgi Bozor iqtisodiyoti madaniylashgan iqtisodiyot bo'lib, unga quyidagi belgilar xos: mulkiy xilma-xillik, tartiblanadigan iqtisodiyot, davlatning iqtisodiyotga aralashuvi, madaniy va xalol raqobat, kuchli hamkorlik aloqalari, iqtisodiy tangliklarning qisqa davrda va yengil kechishi, ommaviy farovonlik, ijtimoiy tabaqalanishning chuqur bo'lmasligi, o'ziga to'q va farovon yashovchi o'rtahol tabaqa mavqeining oshib borishi, ijtimoiy muvozanatning saqlanishi va fuqaroviy to'qnashuvlarga o'rin qolmasligi va boshqa. Bu belgilar hozirgi Bozor iqtisodiyotini harakterlaydi, lekin uning taraqqiyoti shu bilan cheklanmaydi.
Bozor iqtisodiyoti modellari — bozor iqtisodiyotining turlari. Bozor iqtisodiyoti modellari modelning iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarga xos bo'lgan aralash iqtisodiyot, ijtimoiy bozor xo'jaligi va korporativ iqtisodiyot ko'rinishlari mavjud.
Iqtisodiy tizim - iqtisodiy mahsulotni ishlab chiqarish, taqsimot, ayirboshlash va iste'mol jarayonida paydo bo'ladigan asosiy iqtisodiy munosabatlarning shakl va mazmunini belgilab beradigan, mamlakatda tarixan paydo bo'lgan yoki joriy etilgan, amal qiladigan tamoyillar, qoidalar, qonun yo'li bilan mustahkamlangan normalar majmui.

I. BOB. BOZOR IQTISODIYOTINI TARTIBGA SOLISHDA DAVLATNING IQTISODIYOTDAGI ROLI VA IQTISODIYOTGA TA’SIR QILISH USULLARI VA VOSITALARI HAQIDA TUSHUNCHA