Ijtimoiy yetimlikni profilaktik oldini olish

MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Bolalarning dastlabki ijtimoiylashuvi funksiyasi shundan iboratki, dunyoga 
kelgan inson bolasi o‘zida “aqlli odam”ning faqatgina kurtaklari, salohiyatiga ega 
bo‘ladi xolos. Chaqaloq jamiyatga asta-sekin olib kirilishi va “insoniy dastur” 
bo‘yicha rivojlanishi lozim. Aks holda, undagi insoniylik kurtaklari rivojlanmay 
qolishi, qobiliyatlarning asoslari abadiy o‘chishi mumkin. 
1
“Orphans”, UNICEF, https://www.unicef.org/media/orphans 
2
“Yetim”, İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/yetim 
3
“World 
Population 
Prospects: 
The 
2017 
Revision”, 
United 
Nations, https://www.un.org/development/desa/publications/world-population-prospects-the-2017-
revision.html
 

---

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 1 
ISSN 2181-1784
 
79 
w
www.oriens.uz
2021
 February 
 
Ko‘plab bolalar insoniyatga har yili tibbiyot va bolalar muassasalarida, bolalar 
uylarida oshno bo‘ladilar. Bu hol ko‘pincha baxtsiz hodisa tufayli emas, balki 
ijtimoiy falokat natijasida yuz beradi. Tug‘ilishi istalmagan bolalar ota-onalariga 
kerak bo‘lmay qoladi. Yoki bo‘lmasa, ona bolani tarbiyalash uchun vositalar va shart-
sharoitga ega bo‘lmagani sababli undan qachonlardir, hayot yaxshilanib o‘z iziga 
tushganda qaytib olish to‘g‘risidagi g‘ira-shira umid bilan “tilxat berib” voz kechadi. 
Hattoki, bu bolalar yetarli oziq-ovqat, g‘amxo‘rlik, tegishli tibbiy xizmat olganlari 
taqdirda ham ularning rivojlanishi gospitalizm sindromi – kommunikativ -hissiy 
aloqalarning yetarli emasligi bilan bog‘liq bo‘lgan oqibatlar tufayli xiralangan bo‘ladi, 
bunday bolalar odatda, faqat intellektual jihatdan emas, balki jismoniy rivojlanishda 
ham orqada qoladilar, ularning tili kechroq chiqadi, keyinroq ularda muloqotga 
kirishishdagi qiyinchiliklar namoyon bo‘la boshlaydi, bu qiyinchiliklarni har doim 
ham, hatto yuqori malakali tibbiy-pedagogik korreksiya yordamida ham bartaraf etib 
bo‘lmaydi.
Oila bolalarning ijtimoiylashuviga faqatgina o‘zining mavjudligi bilan emas, 
balki qulay axloqiy-ruhiy iqlimi, barcha a'zolari o‘rtasidagi sog‘lom munosabatlar 
orqali ta'sir o‘tkazadi. 
Ijtimoiy yetimlikni ko'payishining oldini olishning samarali pedagogik shartlari: 
 
yetim bolaning mustaqil hayotga muvaffaqiyatli moslashishi uchun asos 
bo'lgan shaxsni o'zini himoya qilish mexanizmlarini shakllantirish; 
 
taqlid qilinadigan va haqiqiy hayotiy vaziyatlarda qaror qabul qilish jarayonida 
qiyinchiliklarni bartaraf etishda yetim bolalarning faoliyatini rag'batlantirish; 
 
o'z imkoniyatlariga ishonchni oshirish, boshqalarning tajovuzkorlik holatida 
konstruktiv pozitsiyalardan ijobiy hissiy aloqa tajribasini olish; 
 
o'zingizni, harakatlaringizni va harakatlaringizni, harakatlaringizni va boshqa 
odamlarning harakatlarini yetarli darajada baholash uchun o'rnatishni shakllantirish, 
qabul qilingan qarorlarni amalga oshirishning mumkin bo'lgan oqibatlarini tahlil 
qilish.
Ijtimoiy yetimlarning ko'payishining oldini olish uchun quyidagi faoliyat 
yo'nalishlari mavjud:
 
yetim bolaning shaxsiy rivojlanishining xususiyatlarini tuzatish; 
 
bolalar va kattalar bilan tenglik tamoyillari asosida munosabatlar tizimini 
shakllantirish, boshqa shaxsning fikri va pozitsiyalarini hisobga olish;

---