Ijtimoyi va kognitiv marketing turizm marketing turi sifatida

3. Marketing xizmatining tashkiliy tarkibi
Marketing bo’limini shakllantirishdan oldin marketing xizmati qanday vazifalarni va masalalarni amalga oshirishi mumkinligini aniqlash zarur. Bunday vazifalar va maslahatlar va masalalarning namunaviy ruyhati jadvalda keltirilgan. Marketing xizmatining vazifalari va yechiladigan masalalari

Vazifalari	Yechadigan masalalari
1. Firma bozor strategiyasini shakllantirish	1.1. Ehtiyojlarni va talabni tahlil qilish va prognozlash. 1.2. Bozor konyukturasini tahlil qilish va prognozlash. 1.3. Firma raqobat afzalliklarining omillarini tahlil qilish va prognozlash. 1.4. Firmaning tashqi muhit bilan aloqalarini tahlili. 1.5. Raqiblarning o’xshash tovarlarni sifatini tahlil qilish va prognozlash. 1.6. Firma tovarlari hayotiy sikllarini prognozlash. 1.7. Raqiblar va firma ishlab chiqarishning tashkiliy- texnikaviy darajasini tahlili va prognozlash 1.8. Firma kelgusi tovarlar sifatini va resurslar sig’imini tahlil qilish va prognozlash 1.9. Segmentlar bo’yicha bozor hajmlarini prognozlash. 1.10.Kelgusi tovarlarga chegaralangan narxlarni prognozlash 1.11.Aniq bozorlarda kelgusi tovarlar raqobatbardosh – ligini prognozlash 1.12.Kelgusi tovarlar raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqish va iqtisodiy jihatdan asoslab berish 1.13.........yilga maqsadli bozorlarni aniq tanlash 1.14.Kelgusi tovarlar raqobatbardoshligining me‘yorlarini yaratish 1.15.«......... yilda firma bozor strategiyasi» hujjatini rasmiylashtirish
2.Marketing tamoyillarini amalga oshirish	2.1. Firma menejment tizimining tarkibini va mazmunini muvofiqlashtirish 2.2. Firmaning tashkiliy va ishlab chiqarish tarkibini loyihalashtirishda ishtirok etish 2.3. Firma mavqeini va lavozim ko’rsatmalarni yaratishda ishtirok etish
	2.4. Firma tomonidan ishlab chiqariladigan va olinadigan barcha me‘yoriy, uslubiy va texnikaviy hujjatlari ustidan kirish marketing nazorati (marketing tamoyillariga rioya qilish ma‘nosida) 2.5. «…….. davrida firma faoliyatida marketing tamoyillarini amalga oshirish bo’yicha tadbirlar rejasi» ni firma rahbariyati tomonidan ishlab chiqish, muvofiqlashtirish va tasdiqlash 2.6. Firmaning xalqaro faoliyati tahlilida ishtirok etish 2.7. Yangi tovarlarni narhini prognozi 2.8. Kontrakt va shartnomalarni muvofiqlashtirish 2.9. Tovarlar sotishni tashkil etishda ishtirok etish 2.10.Tovarlar hayotiy sikli bosqichlari bo’yicha teskari aloqalar tizimini o’rnatish
3.Tovar reklamasi va sotishni rag’batlantiish	3.1. Reklama maqsadlarini aniqlash 3.2. Reklama usullari, qoidalari va vositalarni aniqlash 3.3. Reklama agentliklari va xizmatlar ishini tashkil etish 3.4. Tovarlarni sotish va foyda o’sishni rag’batlantirishni tashkil etish
4. Marketing tadqiqotlarni ta‘minlash	4.1. Firma marketing xizmati tarkibini yaratish va takomilllashtirish 4.2. Marketing tadqiqotlarining me‘yoriy bazasini yaratish va axborot bilan ta‘minlash 4.3. Tadqiqotlarni kadrlar bilan ta‘minlash 4.4. Texnikaviy vositalar bilan ta‘minlash 4.5. Firma marketing xizmatini ichki va tashqi aloqalar bilan ta‘minlash

Marketing bo’limlarni tashkil etish shakllari haddan ko’p. Turistik korxona faoliyatining tavsifi va miqyosga ko’ra marketingli har xil tashkil qilishi mumkin.
Bu yerda har tomonlama model yo’q. Har qanday vaziyatda korxona rahbari marketing xizmati oldida qo’yiladigan maqsad va vazifalardan kelib chiqib, korxonaning tashkiliy tuzilishida uning o’rnini belgilaydi.
Turistik korxonada marketing bo’limi tashkiliy tuzilishining qo’yidagi asosiy variantlari bo’lishi mumkin:
1. Marketing xizmatining vazifasining tashkil etilishi har bitta vazifani bajarish uchun ma‘suliyat aniq shaxsga yoki shaxslar guruhiga topshirilishini ko’zlaydi. Bu tuzilish tovarlar va bozorlar miqdori kam bo’lgan holatda maqsadga muvofiq bo’lar edi. Servis va turizm sohasi korxonalarida bu marketing faoliyatini tashkil etishning eng ko’p tarqalgan shakli.
Marketing bo’limi rahbari
Marketing Marketing
Turmahsulotni Sotish
tadqiqotlari kommmunika-
b o’yicha yaratish bo’yicha bo’yicha Siyalari bo’yicha mutaxassis menejer
mutaxassis menejer

Turistik korxonadagi marketing xizmatining vazifali tashkil etilishi Mahsulot tamoyillasiga ko‘ra marketing xizmatining tashkiloti

Har bir turfirmaning yakka xususiyatlariga ko’ra (korxonaning katta – kichikligi va marketing u yoki bu vazifasining bajaradigan roliga) bog’liq holda rasmda keltirilgan tuzilish o’zgarishi mumkin.
2.Marketing xizmatining mahsulot tashkiloti turistik mahsulotlarning alohida turlarini tavsiya etishiga katta e‘tibor beradi. Turistik mahsulotning har bir turi (mahsulot guruhi) bo’yicha bu mahsulot marketing vazifalarini bajaruvchi xodimlar bo’linmasidan boshqaradigan o’z rahbari bor, ya‘ni mahsulot tashkiloti vazifasini almashtirmaydi, faqat boshqarishning qo’shimcha darajasi bo’lib xizmat qiladi.
Marketing xizmatining bunday tashkiloti kompaniya xilma – xil mahsulot chiqaradigan va maxsus xizmatni tashkillashtirishni talab qiluvchi haridorlarning har xil guruhlarga qaratilgan vaziyatlarda maqsadga siljishini nazorat qilishga imkoni yo’q bo’ladi. Aniq tovar marketingi oxirgi yillarda katta ahamiyatga ega bo’lib qolmoqda, chunki rivojlangan bozor mamlakatlarda tovarning tabaqalanishi raqobat kurashida asosiy omillardan biri bo’lib qolmoqda.

Turistik korxonada marketing xizmatining mintaqaviy tashkiloti

Marketing xizmatining mintaqaviy tashkiloti tarqalgan savdo tarmoqlariga ega bo’lgan yirik turoperatorlar tomonidan qo’llaniladi. Ular bajaradigan vazifasi doirasiga ko’ra mustaqil bo’ladilar va alohida milliy yoki mintaqaviy bozorlarda ish olib boradilar. Bunday tashkilot har bir aniq mintaqada tovar nomenklaturasi uncha yuqori bo’lmagan, haridorlar o’rtasida esa tafovutlar kuchli bo’lganda, samarali hisoblanadi. Korxonaning marketing bo’limi tarkibida barcha menejerlar geografik mintaqalar bo’yicha taqsimlangan bo’ladi. Bunday holat mintaqada bo’lgan vaziyatni aniq kurishga imkon beradi.
Mintaqaviy marketingdan butun dunyoda mashhur bo’lgan qator kompaniyalar foydalaniladi. Yevropa lds kompaniyasining umumiy reklama buyudjetining yarmisi mintaqaviy farqlarni hisobga olgan holda taqsimlanadi: American Airlines aviakompaniyaning menejerlarga ma‘lumki, Chikago va AQShning janubiy-g’arbiy qismi aholisining talabi qishki oylarda muhim o’zgarishlarga uchraydi.
4. Aniq segmentni hisobga olishni tasavvur qiladigan, haridorlarga qaratilgan marketing tashkiloti. Undan foydalanish uchun barcha haridorlarni xohishlari va xulqi bo’yicha guruhlarga ajratish kerak. Bu tuzilish marketingni mahsulot belgisi bo’yicha tashkil qilinishiga uxshaydi va huddi o’sha modelning afzalliklari va kamchiliklarga ega bo’ladi.
Barcha sharoitlar uchun muvofiq bo’lgan ideal tashkiliy tuzilishni topish mumkin emas. Marketing xizmatining keltirilgan har bitta shakli o’z afzalliklari va kamchiliklarga ega.

Marketing xizmati tashkiliy tuzilishning kuchli va zaif tomonlari

Kuchli tomonlari	Zaif tomonlari
Funksional tashkiloti (vazifali)
Boshqaruv soddaligi: rejalashtirish va nazorat qilish markazlashtirish; Har bir xodim bajaradigan majburiyatlar tarkibining bir yoqlama bayoni; Kasbiy mahoratini oshiruvchi omili sifatida, marketologlarni bajaradigan vazifasiga ko’ra ixtisoslashtirish; Ishtirokchilar o’rtasida kurashi, ish samaradorligi o’sishi rag’bati sifatida	Mahsulot turlarini kengaytirish natijasida ish sifatining pasayishi Strategiyaning kuchsiz egiluvchanligi: Yangiliklarni jalb etish emas, balki joriy samaraga erishishga qaratilganligi; Firma faoliyatining noan‘aviy turlarini va yo’nalishlarni topish mexanizmining yo’qligi; Funksional ishtirokchilar o’rtasida raqobat, umumiy manfaat uchun emas, xususiy manfaat uchun kurash
Mahsulot turi bo’yicha tashkilot
Aniq hisobot berish: har bitta shaxs har bitta asosiy mahsulot turi bo’yicha javobgar; Har bitta mahsulotga to’la marketing qaratilgan; Har bir mahsulot bo’yicha ehtiyojlar va asosiy iste‘molchilarni alohida o’rganish imkoniyati; Bozordagi o’zgarishlarga darhol javob berish	Xodim bajaradigan majburiyatlarning keng doirasida mahorat o’sishini sekinlashtiradi; Bir – biriga o’xshash bo’linmalarning ko’pligi; Mehnatga haq to’lash katta harakatlarni talab qilish
Mintaqaviy belgi bo’yicha tashkilot
Bozorga chiqish paytida xizmatlar eng yaxshi yo’nalishda bo’ladi; Bozorga chiqishning majmuali dasturni yaratish imkoniyati; Bozorning ixtisosligini hisobga olgan holda uning ishonchli prognozi	Murakkab tuzilishi; Bo’limlar ixtisosligi past darajada; Bajaradigan vazifalar bir-biriga o’xshash; Mahsulotlar turini to’la bilmaslik; Egiluvchanlik yo’qligi

Turistik korxonaning marketing tuzilishini tashkil etishda uni yaratishning asosiy tamoyillariga amal qilish kerak.
Marketing tuzilishlari, agar korxona strategiyasini o’zgartiradigan paytda o’z tashkiliy shakllarini o’zgartirish qobiliyatiga ega bo’lgandagina, egiluvchan hisoblanishi mumkin. Buning uchun, korxona demografik, iqtisodiy, tabiiy, texnikaviy, siyosiy va madaniy omillari bilan ifodalangan tashqi muhit va ichki holati to’g’risidagi joriy axborotga ega bo’lishi kerak.