Ikki fazali kotishmalarni korroziyalanishi

Bir fazali kotishmalarni korroziyalanishi (n/8 konuni)

Ikki komponentdan tarkib topgan bir fazali kotishmalarning korroziyalanishini tekshirish natijalarini kursatishicha, kotishmadagi ikkinchi metall mikdorini oshirib borish bilan xosil kilinayotgan kotishmaning potentsialini keskin uzgartirib bulmaydi, ya’ni uning potentsiali sekin uzgaradi. Okibatda kotishmaning potentsiali undagi asosiy metall potentsialidan deyarli fark kilmaydi. Kachonki kotishmada ikkinchi metall mikdori ma’lum kiymatga teng bulgandagina kotishmaning potentsiali ijobiy tomonga keskin uzgaradi. Bunda kotishmaning xususiyati, ya’ni korroziyabardoshligi kushilayotgan ikkinchi metallning xususiyatiga yakinlashadi. Bunday uzgarishlar kupchilik kotishmalar uchun aniklangan bulib, ularning agressiv muxxitlarga bulgan turgunligi “Namunaning kimyoviy turgunligini kotishmaning tarkibiy kismiga bogliklik grafigi” orkali ifodalanadi. Bu konuniyat Tamman tomonidan urganilgan bulib, keyinchalik rus olimlari Skorchelleti va SHul’tinlar tomonidan rivojlantirildi va konuniyat n/8 koidasi, turgunlik chegarasi yoki Tamman koidasi deb yuritiladi.

Berilgan agressiv muxitga kimyoviy turgun bulmagan A metallga, shu muxitga kimyoviy turgun bulgan B metallidan oz-ozdan kushib borish bilan kator kotishmalar xosil kilinsa, kotishmaning shu muxitga turgunligi kotishma tarkibidagi B komponent mikdori 1/8, 2/8, 3/8, va x.k. n/8 mikdorda bulgandagina namayon buladi. Uning kiymati foizda ifodalansa, B komponent atomlarining mikdori tegishlicha 12,5; 25,0; 37,5; 50,0 va x.k. % buladi. Mana shunday mikdordagi komponenti bulgan kotishmaning potentsiali ijobiy tomonga keskin uzgaradi. Bu konuniyat fakat tajriba orkali topilgan bulib, bunga ilmiy isbot xozircha xal kilinmagan. Misollarga karang:

Umuman muxitga turgun bulmagan A metallni shu muxitga turgun bulgan B metall bilan ximoya kilish mexanizmi kuyidagicha isbotlanadi: kotishmaning muxitga turgunltgi B metall atomlarini kotishmaning kristall panjarasida joylanishiga va uning mikdoriga boglik buladi.

Muxitga turgun bulmagan metall atomlarini ximoya kilish uchun panjaradagi B metall atomlarining soni etarlicha ulishi kerak.Ґimoya kiluvchi atomlarning soni kotishmada n/8 mikdorda bulmogi lozim. Bu xolda ayni muxitda kotishmaning ustki katlamlari, A metall atomlarini B metall atomlari tulik urab olmaguncha yoki ximoya kiluvchi katlam yuzaga chikmaguncha, kotishma sirtini emirilishi kuzatiladi (Ilova, 11-14 rasmlar). Panjaraning katlamlari orasidagi masofa atom ulchamiga teng bulib, bu katlam 10^-8 sm ni tashkil kiladi. Agar panjaraning, ya’ni kristall panjaraning 10 kavati erigan (emirilgan) chogda xam kotishma yuzidagi emirilishdan xosil bulgan chukurlik 10^-7 sm ga teng buladi va bu chukurlik kuzga umuman kurinmaydi (Ilova, 15-rasm).