Ikkinchi tartibli egri chiziqlar mavzusini talabalarning

 
 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
315 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
- Quyosh sistemasining planetalari, xususan Yer quyosh atrofida fokuslaridan 
birida quyosh joylashgan ellips boʻylab harakatlanadi. 
- Kosmik jismlar, xususan yerning sun’iy yoʻldoshlari bilan aloqalarni amalga 
oshiruvchi qabul qiluvchi yoki uzatuvchi moslamalarning koʻochiligi qirqimi 
parabolalardan iborat boʻladi. Kundalik hayotimizda ishlatiladigan paraboloid 
antennalarni ishi shu xossaga asoslangan. 
- Agar parabolaning fokusiga yorugʻlik manbaiga joylashtirilsa, paraboladan 
qaytgan nur parabola oʻqiga parallel yoʻnalgan boʻladi. Projektor qurilmasi shu 
xossaga koʻra ishlaydi. 
- Yer sathidan gorizontga burchak ostida 
0
11, 2
v

/
km sek
(ikkinchi kosmik 
tezlik) boshlangʻich tezlik bilan uchirilgan raketa parabola boʻylab, harakat 
0
11, 2
/
v
km sek

boshlangich tezlik bilan uchirilgan raketa giperbola boʻylab 
uzoqlashadi. Yerdan 
0
11, 2
/
v
km sek

boshlangʻich tezlik bilan harakatlangan raketa 
yerning atrofida ellips boʻylab harakatlanadi yoki qulab tushadi.
- Qishloq xoʻjaligida makkajoʻxori donining hosildorligi u va namlikning 
unumdorlik zahirasi orasidagi bogʻlanish parabola orqali aniqlanadigan funksiya 
2
0,006
1,1
4, 2
y
x
x
 


parabolik funksiya orqali aniqlanishi tajriba yoʻli bilan 
isbotlangan. 
- 1 kg yogʻ olish uchun lozim boʻlgan sut (litr) miqdori, sutdagi yogʻning foizi x 
(2< x< 6) orasidagi bogʻlanish asimptotalari koordinata oʻqlaridan iborat boʻlgan 
giperbola tenglamasi 
88
y
x

orqali ifodalanadi. 
Ikkinchi tartibli egri chiziqlardan aylana, ellips, giperbola va parabolalarni 
ta’rifi, ularning kanonik tenglamalari va asosiy xarakteristikalarini ochib beruvchi 
kattaliklar toʻgʻrisida qisqacha toʻxtalib oʻtishga maqsadga muvofiq boʻladi. 
Amaliy darslarda har bir egri chiziqqa olib keluvchi masalalar keltirilib, dastlab 
ularni an’anaviy usullarda yechib koʻrsatish, soʻngra bu masalani zamonaviy 
kompyuter texnalogiya asosida “Maple” matematik paketi dasturi yordamida yechib 
koʻrsatish yanada yaxshi natijalarni bera oladi.
Bunda, masalani yechimi, egri 
chiziqlarni grafiklarini koʻrsatish imkoniyati talabalarni mavzuga qiziqishini yanada 
oshiradi.
3
3
Kholmurodovich, Egamov Mirshohid. "USING MAPLE MODULES IN SOLVING TASKS WITH BASIC 
FORMULAS OF SPHERICAL TRIANGLES." European Journal of Research and Reflection in Educational 
Sciences Vol 7.11 (2019).