Ikkiyoqlama yozuv va uning qo‘llanilishi


Download 1.53 Mb.
Sana22.04.2023
Hajmi1.53 Mb.
#1382237
Bog'liq
IKKIYOQLAMA YOZUV VA UNING QO‘LLANILISHI

IKKIYOQLAMA YOZUV VA UNING QO‘LLANILISHI

REJA:


01
03
02

01

Jamiyatda ikkiyoqlama yozuvning paydo bo‘lishi buxgalteriya hisobi rivojlanishiga asos bo‘lgan. XIII—XIV asrlarda ikkiyoqlama yozuv tizimi paydo bo‘ldi va Shimoliy Italiyaning bir necha savdo markaz- larida undan foydalanila boshlandi. Topilgan yagona qo‘lyozmalarga ko‘ra ikkiyoqlama yozuv 1340- yili paydo bo‘lgan.

Yana boshqa manbalarga ko‘ra bundan ham oldinroq Frantsiyaning Shampan viloyati savdo firmalarida (1299—1300) ikkiyoqlama yozuvdan foydalanilgan. Uning asoschisi Italiyada yashagan frantsuz monarxi Luko Pacholi hisoblanadi. U o‘zining ulkan ishi hisoblangan «Schyot va yozuvlar to‘g‘risida risola» nomli asarida (1494- yil) hisob yozuvlari bo‘yicha tushunchani ochib berdi. Hozirda ham bu kitob juda dolzarb hisoblanadi.

Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar qaysi tarmoqqa qarashliligidan va unda qanday xo‘jalik jarayoni ro‘y berishidan qat’iy nazar har doim ikki va undan ortiq xo‘jalik mablag‘i yoki ularning tashkil topish manbalari ishtirok etadi. Shuning uchun ham xo‘jalik jarayonlarini schyotlarda aks ettirishda ikki yoki undan ortiq schyotlardan foydalaniladi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda sodir bo‘layotgan xo‘jalik jarayonlari tufayli mablag‘lar va ularning tashkil topish manbalari bir-biri bilan bog‘lanadi va natijada ular uchun mo‘ljallangan buxgal- teriya hisobi schyotlari ham bir-biri bilan bog‘lanadi (bu bog‘lanish «Schyotlar korrespondentsiyasi» deyiladi). Schyotlar bog‘lanishining buxgalteriya hisobi yozuvlarida aks ettirilishiga «Ikkiyoqlama yozuv» (buxgalteriya provodkasi) deb aytiladi.

Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda sodir bo‘layotgan jarayonlarga tegishli summalar buxgalteriya hisobi yozuvlarida eng kamida ikkita schyotga yoziladi, albatta bir schyotning debetiga, ikkinchi schyotning kreditiga.

Ikkiyoqlama yozuv usulining ahamiyati shundaki, uning yordamida, hisob ishlari to‘g‘ri yuritilayotganligini nazorat qilib borish imkoniyati yaratiladi. Amaliyotda xo‘jalik jarayonini bir schyoti debeti va ikkinchi schyotning kreditida aks ettirilishi buxgalteriya provodkasi deyiladi.

Quyidagi jadvalda bitimlarni izohlashda debitlanadigan yoki kreditlanadigan tegishli bo`lgan hisoblar tez-tez ishlatiladigan Termonoligiyasi mujjasam qilingan

Jurnal kiritish hisobi


Umumiy bitmlar termonologiyasi

Debit

Kredit

Ko`rsatilgan xizmat uchun
pul kelib tushishi

Pul

Ishlangan to`lovlar

Hisobga hizmat ko`rsatildi

Kelib tushadigan hisoblar

Ishlangan to`lvlar

Hisobda pul kelib tushishi

Pul

Kelib tushadigan hisob

Hisobda harid qilindi

Aktiv hisobi

To`lanadigan hisob

Hisobda to`landi

To`lanadigan hisob

Pul

Naqd pulda to`landi

Aktiv yoki harajat hisobi

Pul

Ta`sischining investitsiyasi

Pul yoki boshqa aktivlar

(Ta`sischining oti),Kapital

Ta`sischining pul yechib olishi

(Ta`sischining oti),pul yechib olish

Pul

Jurnal kiritish hisobi

Buxgalteriya yozuvining turi


Buxgalteriya yozuvining ikki turi mavjud:
oddiy buxgalteriya yozuvi;
— murakkab buxgalteriya yozuvi.
Oddiy buxgalteriya yozuvida faqat ikki schyot qatnashib, biri debetlanadi, ikkinchisi kreditlanadi.
Murakkab buxgalteriya yozuvida esa uch yoki undan ortiq schyotlar qatnashib, bir schyot debetlanishi va ikki yoki undan ortiq schyot kreditlanishi va aksincha, bir schet kredit- lanib, ikki yoki undan ortiq schyot debetlanishi mumkin.
Shuningdek, ba’zi hollarda xo‘jalik jarayonlari bir tomonlama yozuv orqali ham aks ettiriladi. Masalan, ko‘rib o‘tganimizdek, balansdan tashqari schyotlar faqat bir tomonlama yozuv orqali ko‘rsatiladi.
THANKS
Download 1.53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling