Ilmiy rahbar: f f. d.,dotsent, Bekova N. J

III bob: G`AZAL MATNIDAGI SO`Z, IZOFALAR BILAN BOG`LIQ TAFOVUTLAR VA ULARNING MA’NO VA BADIIYATGA TA’SIRI
3.1 Ayrim juz’iy tafovutlarning ma’no va badiiyatga ta’siri
4-gàzal Tatabbui Xoja Hofiz
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Buvad chun bar asiri noqai Layli,ki dar vody
Figòn az choki dil Majnun kashad ,ne zangi mahmilho.<sup>57</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Buvad chun abr sayri noqai Layli,ki dar vody
Figòn az choki dil Majnun kashad ,ne zangi mahmilho. ⁵⁸
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt’’da ,,bar’’ 1) meva ,hosil 2) ustida ma`nosini ifodalovchi old ko`makchi(38-b) ,,asir’’1)tutqun,bandi 2)yuksak;sipehri~osmonning yuqori qavati kabi ma`nolarda kelishi zikr qilingan(25-b)
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,Abr “ bulut ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(25-b) Bayt mazmuni quyidagicha: Laylining tuyalari sahroda bulutdek sayr qilganida eshitiladigan ovoz,Bu tuyalar qo`ngìrogìning ovozi emas, balki Majnun dilining fig’onidir.Ko`rinadiki bayt mazmuniga ,,bar asiri” so`zi emas ,, abr sayri” kalimasi mos keladi.
17-gàzal Tatabbui Xoja Hofiz
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Bigu k-orand jomi Jam zi mahzan ,ey shahi diniy,
Ki binmoyam ba shohon bevfoixoi dunyoro .
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Bigu k-orand jomi Jam zi mahzan ,ey shahi xubon,
Ki binmoyam ba shohon bevfoixoi dunyoro .
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt’’da ,,shahi ’’podshoh,,din” ko`pligi ,,aydon’’ ilohiy kuchga ishonishga asoslanish kabi ma`nolarda kelishi zikr qilingan(79-b) .,,Xubon” so`zining ma`nosi esa lugàtlarda ifodalanmagan .Bayt mazmuni quyidagicha:Ey din podshohi,ayt,jamshid jomini xazinadan olib kelsinlar ,toki dunyoning vafosizliklarini shohlarga korsatayin. Ko`rinadiki,,shahi dini”kalimasi bayt mazmuniga mos keladi.
18-gàzal Tatabbui amir Xusrav va dar tavri xoja Hofiz
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom )da bayt quyidagicha berilgan.
Toiri farxundai aysh ast romi nuqlu may,⁵⁹
Az payi sayde chunin,merezam obu donaro.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Toiri farxundai ishq ast romi nuqlu may,
Az payi sayde chunin,merezam obu donaro.<sup>60</sup>
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,Aysh”1)yaxshi turmush,hayot 2)xursandchilik ,shod-u xurramlik,rohat-farogàt,ko`ngilxushlik“ ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(70-b),,Ishq” so`zi esa sevgi,oshiqlik Bayt mazmuni quyidagicha: Ayshning farxunda(qutlug’,saodatli)qushi gazak va mayga rom bo’ladi,Bunday sayd (ovlanuvchi) uchun don-u suv sepaman. Bayt mazmuniga ,,aysh ast’’kalimasi mos keladi.
22-gàzal Tatabbui hazrati Mahdumiy
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’ XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Ey ,az bahori husni tu bar chehraam gulzorho,
Dar chehra z-on gulzorho doram xalida xorho.⁶¹
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Ey ,az bahori husni tu bar chehraam gulzorho,
Dar siyna z-on gulzorho doram xalida xorho.<sup>62</sup>
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt’’da ,,chehra ’’yuz .(316-b) ma`nosida kelishi To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’uchinchi jildida. ,,siyna’’ ,,sina” ko’krak ma’nosi zikr qilingan(360-b).Bayt mazmuni quyidagicha:Ey (go`zal)Husning bahoridan mening chehramda gulzorlar,o`sha gulzorlardan siynamga tikanlar qadalgan.Bayt mazmunidan anglashiladiki ,,chehra’’so`zi emas ,,siyna’’so`zi mos keladi.
Shu g’azal 2-bayt
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom )da bayt quyidagicha berilgan.
Az peshi hachrash muttasil,go’ rishtai jonam gusil,
Chun do’xt natvon choki dil,z-on so’zanu z-in torho.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Az neshi hachrash muttasil,go’ rishtai jonam gusil,
Chun do’xt natvon choki dil,z-on so’zanu z-in torho.
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lug’at’’da ,,peshi ’’old,ro’para .(222-b) ma`nosida kelishi To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’ikkinchi jildida. ,,nesh’’ 1.zaharli hayvonlarning chaqish a`zosi,nesh nayza 2.o’tkir narsaning uchi 3.tikon 4.azob ma’nosi zikr qilingan(360-b).Bayt mazmuni quyidagicha: Hajring neshidan jonim ipi doim uzilib turadi,chunki u ignava bu ip bilan dilning chokini tikib bo’lmaydi. Baytimiz mazmuniga ,,pesh’’ so`zi emas ,,nesh’’ ya`ni azob ma’nosi o`z ifodasini topgan .
23-g’azal Tatabbui Maxdumiy
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Be qaddi tu dar bo’stonhar shoh ,ki barg ast,
Morest,marok-az vay ovexta aqrabho.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Be qaddi tu dar bo’stonhar shoh ,ki pur barg ast,
Morest,marok-az vay ovexta aqrabho.
Bayt mazmuni:Sening qadding bo’lmagan chog’da bo’stondagi seryaproq har bir shox mening ko’zimga chayonlar osilgan ilon bo’lib ko’rinadi. Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)lardagi nashrlarda,, pur’’ko’p,ser so`zi tushirib qoldirilgan va bayt mazmuniga ta`sir qilgan Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da so`z tiklangan va bayt mazmuni to’liqlashgan.
24-gàzal Tatabbui maxdumi Jomi
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Man,ki doram azmija bar dida chandin xorro,
Jumla dar chashmam,narubam gar davri xamorro.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Man,ki doram azmija bar diyda chandin xorro,
Jumla dar chashmam,narubam gar davri xamorro.
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,dida”1)ko’rmoq ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(483-b) Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lug’at’’da ,,diyda ’’ko`z ma`nosida kelishi aytib o’tilgan(78-b).Bayt mazmuni: Mening ko’zimda kiprikdan bir qancha tikanlar bor,agar ular bilan mayfurush eshigini supurmasam ,barchasi ko’zimga qadalsin.Ko’rinadiki ,,diyda’’ ko’z kalimasi mos keladi.
26-g’azal Tatabbui Mir
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom )da bayt quyidagicha berilgan
Maro shud zindagoni sar bar sar barbod az hachrat,
Xusho onho,ki dorand az visolat zindagoniho.⁶³
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Maro shud zindagoni sar ba sar barbod az hachrat,
Xusho onho,ki dorand az visolat zindagoniho.<sup>64</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Maro shud zindagoni sarbasar barbod az hachrat,
Xusho onho,ki dorand az visolat zindagoniho.⁶⁵
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’uchinchi jildida.,,sarbasar”1)boshdan –oyoq,butunlay;~bo’lmoq,to’lmoq,lim-lim bo’lmoq ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(50-b) Bayt mazmuni:Sening hajringda tirikligim barbod,sening visoling tirik qolganlarga qanday yaxshi.bayt mazmuniga ,,sarbarsar” kalimasi mos keladi.
35-g’azal Tatabbui Shayx
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom )da bayt quyidagicha berilgan.
Hadisi vasli tu gar bar zabon nameoram,
Zi gar chiguna berun oram in tamannoro⁶⁶
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Hadisi vasli tu gar bar zabon nameoram,
Zi gar chiguna birun oram in tamannoro.<sup>67</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Hadisi vasli tu gar bar zabon nameoram,
Zi gar chiguna burun oram in tamannoro.⁶⁸
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,berun”1)tashqari ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.Mazkur lugàtda ,,burun’’ I –tana a`zosi II –avval,ilgari,qadim ma`nosida kelishi aytib o’tilgan(337-b).Lug’atlarda birun so’zining ma’nosi berilmagan.Bayt mazmuni:sening vasling so’zini tilimga olmasam (o’zimni ovuntirmasam ),bu tamannoni xayolimdan qanday chiqara olaman?Bayt mazmunidan anglashiladiki ,,berun ’’ so’zi bayt mazmuniga muvofiq keladi.
36-g’azal Ixtiro
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Garam buvad mai gulgun zi soqiyi gulruh,
Ba huru Kavsarat ,ey porso ,chi kor moro?<sup>69</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Karam buvad mai gulgun zi soqiyi gulruh,
Ba huru Kavsarat ,ey porso ,chi kor moro?⁷⁰
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’uchinchi jildida.,,karam”1)yaxshilik,ehson) 2)sahovat II poliz ekini ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan. Lug’atlarda ,, garam” so’zining ma’nosi izohlanmagan.Bayt mazmuni:Gul yuzli soqiy tomonidan menga gul rang may karam qilinsa,ey porso,hur va Kavsaring bilan nima ishim bor?Nashrlaridagi tafovutlar arab yozuvidagi kva g tovushining ifodalanishi bilan bog`liq bo’lishi mumkin. Bayt mazmunidan anglashiladiki ,,karam ’’ so’zi bayt mazmuniga muvofiq keladi.
40-gàzal Javobi xud go’yad.
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Davo ba kulbayi xammor jomi gulrang ast ,
Gahe ki g’uncha kunad mehnati xumor turo. ⁷¹
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Davo ba kulbayi xammor jomi gulrang ast ,
Gahe ki ranja kunad mehnati xumor turo.<sup>72</sup>
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’to’rtinchi jildida.,,g’uncha” 1.g’uncha,gul 2go’zallar og’zi ,go’zal xushbichim og’iz ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan(119-b). Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanov tomonidan tayyorlangan ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt’’da ,,ranja’’1)mehnat;qadam aylamak qiyin bo’lsa ham borib kelmoq;2)bezovtalik 3)ozor chekmoq .(218-b) ma`nosida kelishi izohlangan.Bayt mazmun quyidagicha:Xumor mashaqqatidan dardmand bo’lsang ,uning davosi mayfurush kulbasidagi gul rang maydir.Ko’rinadiki bayt mazmuniga bayt mazmuniga ,,ranja’’emas ,,g’uncha’’ kalimasi mos keladi.
45-g’azal Tatabbui Xoja
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Ba husni beh zi pari odamigariy bar sar,
Nagashta misli tu paydo zi nasli odam xub.<sup>73</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Ba husni beh zi pari odamigariy bartar,
Nagashta misli tu paydo zi nasli odam xub.⁷⁴
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,bar” 1.meva,hosil,samara2.ust~ma ma`nosini ifodalovchi ko’makchi.(214-b).Mazkur lugàt uchinchi jildda ,,sar” bosh har narsaning boshi tepasi.ma’nolari istifoda etilgan.,,Bartar “so’zining ma’nosini esa lug’atlardan topa olmadik.Bayt mazmuni:Odam naslidan husn bobida paridan go’zal,boshida odamgarchiligi bo’lgan sen kabi go’zal paydo bo’lgan emas.Bayt mazmunidan anglashiladiki ,, bar sar’’ so’zi bayt mazmuniga muvofiq keladi.
52-g’azal dar tavri Xoja
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
To z-oftob zebu fari olamast ,bod
Az raxshi tavsani tu ba zebu far oftob.⁷⁵
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
To z-oftob zebu fari olamast ,bod
Az na’li tavsani tu ba zebu far oftob.<sup>76</sup>
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’uchinchi jildida.,,raxsh” yugurik ot,tulpor(610-b).Mazkur lugàt ikkinchi jildida ,,na’l” 1.taqa 2.etik va kovushning tovoniga qoqiladigan temir nag’al ma’nolari istifoda etilgan.Bayt mazmuni:Quyoshdan zeb-u ziynat olamda davom qilar ekan ,sening tulpor oting taqasidan quyoshga zebu ziynat bo’lsin.Bayt mazmunidan anglashiladiki.
Az raxshi na’li tavsani tub a zebu far oftob baytdagi so’zlar har ikkalasi qo’llanganda mazmun yanada yorqinlashadi.
49-g’azal Muxtara’
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Sababi rifati dunon zi falak justam guft:
,,Sababi in don,ki nayorand zi mo chust sabab’⁷⁷
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Sababi rifati dunon zi falak justam guft:
,,Sababi in don,ki nayorand zi mo hasbi sabab’
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’to’rtinchi jildida.,,chust” 1.chaqqon ,shaylangan,mahkam 2.darhol, to’xtovsiz(482-b).Mazkur lugàtning shu jildida ,,hasbi’’qadr,turmush kechirish darajasi. ma’nolari istifoda etilgan.Bayt mazmuni:Pastkash va johillarning baland martaba turish sabablarini falakdan so’raganimda :,,bizdan munosiblik sabablarini so’ramasliklari sababdir’’ dedi.Bayt mazmunidan anglashiladiki:,,hasbi’’ kalimasi mazmunga muvofiq keladi.
56-g’azal Dar tavri Xoja
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Chu ami xoxi az in korgohi purosho’b,
Mayo zi maykada berunu bosh masti xarob.⁷⁸
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Chu amn xoxi az in korgohi purosho’b,
Mayo zi maykada berunu bosh masti xarob.<sup>79</sup>
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,amn” 1.tinchlik,osoyishtalik,harakat 2.tinch;xilvat,rohat(86-b) Ammo lug’atlardan ,,ami’’so’zining izohini topolmadik .Bayt mazmuni:Bu sertashvish dunyodan tinchlik istasang,mayxonadan tashqari chiqma va doim mastu xarob bo’l.Bayt mazmunidan anglashiladiki:,,amn’’ kalimasi mazmunga muvofiq keladi.
60-g’azal Dar tavri Xoja
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild )
Biguftamash chi shitobat ba raftanast,ey um,
Biguft umr tu guftiy mago’ digar mashitob.<sup>80</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Biguftamash chi shitobat ba raftan ast,ey umr?
Biguft umr tu guftiy mago’ digar mashitob!
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Biguftamash chi shitobat baraftanat,ey umr,
Biguft umr tu guftiy mago’ digar mashitob.
Ushbu baytga e’tiborimizni qaratadigan bo’lsak uchchala nashrda uch xillik uchraydi.
Bayt mazmuni:Umr( mahbub)ga xitob qilib :,,Nima uchun buncha shitob bilan ketyapsan ?’’dedim.u aytdi:Meni umr dedingmi,(endi ),,shitob qilma “dema’’
Biguftamash chi shitobat ba raftan ast,ey umr? 2013-yilda nashr qilingan ,,To’la asarlar” o’n jildlik(5-jild)da imloviy jihatdan tinish belgilari to’g’ri qo’yilgan va ajratib ko’rsatilgan jumla to’g’ri qo’llangan.
Shu g’azal 2-bayt Navoiy
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild)da
Zi ishqi toza javone bigu,chi gasht ,rasid
Hazor javr ba in piri notavon har shab .
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Zi ishqi toza javone ba ko’cha gasht ,rasad
Hazor javr ba in piri notavon har shab .
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Zi ishqi toza javone bigo’,chi gasht ,rasid
Hazor javr ba in piri notavon har shab ?
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’ikkinchi jildida.,,rasad” 1.kuzatish,jadval tuzish 2.hissa,ulush(605-b) Shu lugàt ,,rasid’’ yetadi,yetmoq .(605-b)ma’nolari izohlangan Bayt mazmuni:U navqironning ishqida ko’cha kezganimda har kecha bu keksa notavonga minglarcha jabr va zulm yetadi.Bayt mazmunidan anglashiladiki:,,rasid’’ kalimasi mazmunga muvofiq keladi.
Shu g’azal 6-bayt
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Harifi bazmi tu xoson,maro bas in, ki niham
Sari niyoz baron xoki oston har shab <sup>81</sup>
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Harifi bazmi tu xoson,maro basast, ki niham
Sari niyoz baron xoki oston har shab ⁸²
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,bas” 1.kifoya,yetarli,tamom,bas 2.g’oyat,benihoya,ziyod,ortiq;3.faqat 4.demak 5.shunchalik 6.shuda (223-b) Bayt mazmuni:Sening bazming ahllari ulug’ kishilardir,boshimni ostonang tuprog’iga qo’ysam ,menga shu basdir.Bayt mazmunidan anglashiladiki:,,bas in’’ kalimasi bayt mazmuniga muvofiq keladi.
79-g’azal Tatabbui Xoja
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-jild )da bayt quyidagicha ifodalangan:
Foniyo,chun dat xarobat omadi az xonaqah,
Zuhdro bigzor ,k-in cho rasmi mayxoron xush ast⁸³
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Foniyo,chun dat xarobat omadi az xonaqah,
Zuhdro bigzor ,k-in cho rasmi xammoron xush ast<sup>84</sup>
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’ikkinchi jildida.,mayxora,mayxoralig”1.mayxo’rlik,ko’pichishlik (212-b) mazkur lug’atning uchinchi jildida ,,xammoron” ichkilikbozlik ,ichkilik sotish bilan shug’illanuvchi ma’nolari istifoda etilgan. Bayt mazmuni:Ey Foniy ,xonaqahni tashlab ,xarobatga kelding,endi zohidlikni tark et ,bu joyda mayfurushlar rasmi go’zaldir.Bayt mazmunidan anglashiladiki:,,xammoron’’ kalimasi bayt mazmuniga muvofiq keladi